Arverni bir Kelt kabilesiydi. Kabile bugün adını Arverni’den alan Fransız Auvergne bölgesinde bulunuyordu. Eski Galya’nın en güçlü kabilelerinden biri olan Arverni, çeşitli vesilelerle Romalılara karşı çıktı. En önemli kalelerinden biri, bugün Clermont-Ferrand komünü yakınında bulunan Gergovia idi.
Erken Tarih
Arverni’nin MÖ 3. ve 2. yüzyıllardaki kralları olan Luernios ve oğlu Bituitus’un altında Galya’daki en güçlü aşiret hegemonyasına sahip olduğu bilinmektedir. Güçleri güçlü metalurjik teknolojiler ve silahlar, ayrıntılı ve zengin tarım ve onlara ödenen haraçlarla komşuları üzerinde, madencilik, ticaret ve askeri hakimiyete dayanıyordu.
Ancak Arverni kralı Bituitus, M.Ö. 121’de Quintus ve Gnaeus Ahenobarbus Romalı askerleri tarafından yenildiğinde, üstünlükleri Aedui ve Sequani’ye geçti. 120’lerin Kelt savaşları sonucunda doğrudan Roma egemenliğine getirilen Allobroges’in aksine, Arverni toprakları azalsa da bağımsızlıklarını koruyan bir antlaşma müzakere etti.
M.Ö. 121 ve MÖ 52 arasında tarihi kayıtlarda başka Arvernian krallarından bahsedilmemiştir ve anayasal bir oligarşi benimsemiş olabildikleri düşünülmektedir. Ancak, Celtillus ve Vercingetorix’in yönetimini en az iki kez daha kurmak için girişimlerde bulunuldu. Arverni’nin Bituitus yönetimindeki yenilgisi, doğrudan Gallia Narbonensis’in Roma eyaleti olarak kurulmasına yol açtı. Antik bölgenin bir kısmı bugün Provence olarak bilinir.
Luernios’a göre, Arverni, Ren’den Atlantik kıyılarına uzanan müthiş bir Galya askeri hegemonyasının başındaydı.
Bellovesus’un İtalya’ya göçlerine Aedui, Ambarri, Aulerci, Carnutes ve Senones’le birlikte katıldılar.
Galya Savaşları
Arverniler daha sonra MÖ 58’den 51’e kadar Jül Sezar’ın Galya Savaşlarında önemli bir rol oynadı. İlk başta Arvernili soylular, erken saldırılar sırasında Sezar’la yüzleşmekten kaçınmaya çalıştılar. Tüm Galyalılar üzerinde egemenlik kazanmaya çalıştığı için lider Celtillus’u infaz ettiler.
M.Ö. 52’de Celtillus’un oğlu Vercingetorix, taraftarlarını Romalılarla savaşmak için topladı, ancak Gobanitio amcası da dahil olmak üzere Gergovia’dan soylular tarafından kovuldu. Daha sonra ülkede büyük bir ordu kurdu ve şehre döndü, rakiplerini çıkardı ve kral ilan edildi.
Bunu başaran Vercingetorix, en az 15 Galya kabilesi ile ittifak kurdu ve ittifaklarını kanıtlamak için şef oğullarının varlığını talep etti. Daha sonra Galyalıların çoğunluğunu yönetti ve Jül Sezar’a karşı Gergovia savaşını kazandı ve süvarileri Roma birliklerini kovalarken hayretler içinde kaldı.
Jül Sezar lejyonlarının yarısını kurtarıp diğer Galyalılardan yiyecek aldıktan sonra, daha zayıf muhalefetle savaşmak için kuzeye gitti. Vercingetorix, birkaç ay sonra Ales Savaşı’nda Sezar tarafından yenildi ve lejyonlar Galya askerlerini kuşatmak için şehir etrafında 14 sur inşa etti. Şehir dışından Vercingetorix’i desteklemeye gelen çok sayıda askeri birlikle Batı Galya halkının birkaç haftalık desteğinden sonra Galyalılar, iç ve dış kuvvetleri 2 kez birleştirmeye çok yaklaşmıştı. Dış kuvvetler ayrılmaya karar verdiğinde, Vercingetorix Alesia halkını kurtarmak için Romalılara teslim olma kararını aldı.
Galya Savaşlarından Sonra
Galya Savaşları’nın ardından Arverni askerleri affedildi ve senatosu iktidara döndü. Arverni ve diğer Galya devletlerinin çoğu Roma siyasi hegemonyası altına girdi, ancak tüm haklarını ve iç işlerinde bağımsızlıklarını korudular. Bazı tarihçilere göre Arverni senatörleri altıncı yüzyıla kadar hala aktifti ve yeni oluşmaya başlayan Frenk devletinin politikalarına derinden dahil oldular.
Hamza ERBİR