Dünyanın her yerinde, en ücra köşesine kadar mezarlıklar vardır. Çünkü insan her yerdedir! Bununla birlikte diğerlerinden farklı olan bir mezarlık tipi vardır. Bu zamana kadar hiç merak ettiniz mi? Ben, merak ederek ufak araştırmalarım sonucu bu mezarlık tipini diğerlerinden farklı kılan nedenleri buldum ve sizlerle paylaşmak istedim.

Evet bahsettiğim mezarlık tipinin adı asri mezarlığıdır. Asri kelimesinin Türkçe sözlükteki manası çağdaş anlamındadır. Asri kelimesinin kökeni Arapça’ya dayanmakta olup asır kelimesinden türemiştir. ‘Asr’ kelimesi, Kur’an’da geçen ‘Asr’ suresinden de bildiğimiz üzere ‘zaman’ anlamına gelmektedir. Arapça’da ‘nisbet ya’sı‘ olarak bildiğimiz ي harfi eklendiğinde; yani kelime asrî (عصري) olduğunda ‘çağdaş, modern, yeni‘ anlamına gelmektedir. Dolayısıyla asri mezarlığı, çağdaş mezarlık olarak anlamamız gerekir.

Peki neden böyle bir terim kullanılmış bu tip mezarlıklar için? Niçin çağdaş denilmiş? Bunları tam anlamıyla anlamak ve çözmek için mezarlıkların işleyişleri ile ilgili bilgilere değineceğim.

29 Ekim 1923’de cumhuriyetin ilanından sonra ülkemizde birçok şeyin değişmesiyle birlikte mezarlıklarda da yenileşme ve değişim başlamıştır.

Birçok tarihi mezarlıkta Osmanlıca kitabeli, kavuklu, fesli taşların olduğu mezarlıklara raslamıştır. Bir önceki dönemi yansıtan, modern diyebileceğimiz türde mezar taşlarına sahip mezar tiplerinden dolayı bu mezarlıklara asri ismi verilmiştir. Zaten adından da anlaşılmaktadır… Asri kelimesinin anlamını bilenler ya da asri mezarlıklarla, Osmanlı dönemindeki mezarlıkları karşılaştıranlar için hemen kavranabilecek bir tipolojidir.

Ayrıca önemli bir ayrıntı şu ki, asri mezarlıklar herhangi bir din farkı olmaksızın her kişinin defnedildiği mezarlıklardır. Asri mezarlıkları içinde şehitlik ve garipler bölümü olarak da mezar ayrımı bulunmaktadır.

İlk asri mezarlık başkent Ankara’daki Cebeci Asri Mezarlığı‘dır. Ankara’da, Karşıyaka Mezarlığı’ndan sonra en büyük mezarlık olan Cebeci Asri Mezarlığı, 1935 yılında faaliyete geçmiştir.

Birçok ilde asri mezarlık bulunmaktadır. Bu illerden bazıları şunlardır: Adana, Gaziantep, Kayseri, Samsun, Elazığ, Ürgüp-Nevşehir, Isparta, Denizli, Afyonkarahisar, İskenderun, Iğdır, Kırşehir, Bartın,  Erzurum, Balıkesir.

Emre KÖME