Sözcük kökeni Arapça olup, birçok alanda farklı kullanımları bulunur. Etimolojik olarak ‘düşmek’ anlamına gelir. Türkçe karşılığı tam olarak “olay” demektir. İngilizcede “case, ivent, incidence ve episode” gibi karşılıkları vardır. Osmanlı Türkçesinden günümüze ulaşmış ve işlevselliğini sürdürmüş bir kelimedir. Kısaca anlam bakımından bakıldığında; “olay, hadise, meydana gelen durum” gibi anlamları vardır. “Vaka” sözcüğü, Osmanlı Türkçesinde aynı zamanda vurma, darp, cefa ve eza, taş, olgu gibi anlamlar içinde kullanılmaktadır.

Hayat içerisinde birer birer meydana gelen bazı değişikliklere ve de olgulara öz biçimde “Vaka” denilir. Vaka, belli bir zaman içerisinde gerçekleşmektedir. Örnekleme yapıldığında bazı önemli gelişmeler vaka olarak gösterilebilir. Bunlar;

  • Bizansın başkenti olan “Kostantinopolis” olarak nitelendirilen İstanbul’un Fethi,
  • Anadolunun kapılarının Türk ulusuna açılmasına vesile olan Malazgirt Meydan Muharebesi,
  • İnsanlık ve edebiyat çağının doruğa ulaşmasına vesile olan yazının, modern çağda da matbaanın bulunması,
  • Devlet-i Aliye döneminde trakya olarak adlandırılan Balkanların Fethi,
  • Mustafa Kemal ATATÜRK zamanında yapılan İnkilap Devrimi.

Vaka sözcüğünün yanında “Vakaa” sözcüğüne de aşina olmak gerekiyor, zira anlam bakımında “Olgu” olarak kabul edilmiştir. Vaka, olayın yani hadisenin bizzat kendisi, vakıa ise ilgili olayın sebebine bağlı gelişen olgudur.

Örnek olarak; İstanbul’un Fethi, “Vaka” olup, sonrasında İstanbul’un bir Türk kenti haline gelmesi de “Vakıa”dır. Bazı örnek Vakıa’lar; Türk milletinin çağdaş medeniyet seviyesine ulaştırılması, Balkanların Türk yurdu olması, Edebi eserlerin çoğaltılması vb.

Vaka (Olay) ve Vakıa (Olgu) Arasındaki Farklılıklar

Vaka; Başlangıç ve bitiş tarihi belli olan, özellik arz eden ve belirli bir zaman çerçevesinde vuku bulan durumdur.

Vakıa; Belli bir konum, mekan veya zamanın söz konusu olmadığı, genellik ve süreklilik arz eden; Vaka’ya göre de daha soyut özellik taşıyan neticesel durumdur.

Küresel çağ olarak adlandırılan Millenium dönencede bazı örnek Vakalar olarak şunlar varsayılabilir; Kaza, cinayet, hırsızlık, organizasyon, yolda kalma, ölüm, doğum vb.

Yakın zaman içerisinde Vaka ve Vakıa alanlarında uzmanlaşmış bir kesimce “Vaka Sorumlusu” olarak adlandırılmış bir meslek zümresi gelişmiştir. Henüz gelişim ve oluşum sürecindeki bu meslek dalı, yakın gelecekte ileri düzeyde vaka yönetimi ve vakıa yönlendirmeleri sağlamayı başaracaktır. Geleceğin yeni meslekleri arasında kabul edilebilir. Ülkemizde farklı birim ve mesleklerce yan dal olarak sürdürülse de, birkaç yıl içerisinde artık ismini benimseyen vaka sorumluları çıkmaya başlamıştır. İngilizce karşılığı “Case Handler” olarak kabul görmüştür.