Bir konuda bilgi sunma ve gerçeği ortaya kayma özelliği taşıyan; bir fikir-düşünce savunan ve de bir tezi kanıtlama amacı güden yazılara makale denilir. Temel öğesi fikirdir. Makale yazarı, herhangi bir konuya ilişkin fikirlerini, belli bir kanıt, belge ve inandırıcı ispat verileri kullanarak okuyucuyu bilgilendirmeyi hedefler. Makalenin yegani gayeleri; eleştiri, tanım, bilgilendirme ve açıklamadır. Konulara uygun makalelerin toplanarak bir kitapta sunulması yaygın bir tutumdur. En önemli unsur ise açık, anlaşılır ve ciddi bir üslup ile yazılmış olması gerekmektedir. Denemeden çok farklı olup, veri ve kaynaklarla güçlendirilmelidir. Öğretici yazılar olup, yazarın tutarlı, tarafsız ve bilimsel bir üslup kullanması gerekir.

Makele Türleri

Konusuna göre kısa veya uzun olabilen makaleler her konuda kaleme alınabilmektedir. Güncel konular tercih edilebildiği gibi, felsefi, bilimsel, edebi veya sanatsal konuları da içerebilir; hatta edebi ve sanatsal değer de kazandırılabilir. Fakat bilinmelidir ki, edebi makalelerde sanatla ilgi konuların işlenmesi gerekir. Niteliğine göre temelde “edebî makale” ve “mesleki makale” olarak iki farklı gurupta Makale türleri toplanmıştır.

Edebî makale: Dil, sanat, kültür ve edebiyat ile ilgili konuları işleyen makale türleridir. Ciddi bir bilimsel üslup kullanılabildiği gibi, edebi yazınsal makale üslubu da kullanılabilmektedir.

Meslekî makale: Ekonomi, sosyoloji, medikal ve tıp gibi bilim dallarında mesleklerin farklı alanlarında alakalı birçok konunun işlendiği makalelerdir. Genellikle bilimsel ciddi dil kullanılıp, kanıt ve belgeleme önem arz etmektedir.

Türk Edebiyatında Makale

Yegane özellik ve nitelik taşıyan Türk Edebiyatında makale türünün ilk örnekleri Osmanlı Dönemi Tanzimat sonrası görülmmüştür. İlk makale de Şinasi tarafından çıkarılan ve ilk özel gazete olarak kabul edilmiş “Tercüman-ı Ahval” isimli gazetede 1860 yılında yayınlanmıştır. “Tercüman-ı ahval Mukaddimesi” olarak nitelendirilir. Makale türünün Türk Edebiyatında gelişmesine özellikle Ziya Paşa, Namık Kemal, Şemsettin Sami, Muallim Naci ve Beşir Fuad gibi önemli yazarlar katkı sağlamıştır. Servet-i Fünun döneminde ise Makale yayılmış, gelişimi daha da olgunluk kazanmıştır.

Dünyada ilk makalenin ne zaman yazıldığı bilinmemekle birlikte, bazı araştırmacılara göre Çin’de kaleme alındığı yönünde bilgiler mevcuttur. Silah yapımına ilişkin ustalıkları konu edip, kağıda dökmüşlerdir.

Mevlüt TAPAN