İlkokuldan itibaren öğrencilere öğretilen derslerden birisi fen ve teknoloji dersi olup olmazsa olmaz bir derstir. Bu dersin alt dalları olup bu dallardan birisi de canlıları ele alır ve ileri ki yıllarda öğrenciler bu canlı bilimini biyoloji dersi olarak görürler.

Dile basit geliyor; biyoloji. Ama basit gibi gelen bu bilim dalının onlarca alt dalı ve bu bilim dalı üzerine geçimini sağlayıp aynı zamanda insanların refahı için çalışan binlerce bilim insanı bulunmaktadır. Bu bilim insanları biyoloji için kısaca: “Canlı Bilimi” ifadesini kullanırlar.

Canlılar cansızlardan farklıdır ve bu farkların temelinde hücre organizasyonundan meydana gelmeleri yatmaktadır. Hücre ise organik ve inorganik bileşenlerden meydana gelmektedir.

Diğer canlılarda üretilip canlı vücuduna alınan bileşikler organik yapılı bileşiklerdir. Bitkiler bu bileşikleri kendi bünyelerinde topraktan aldıkları inorganik maddeleri ve güneş enerjisini kullanarak üretebilirler. Bazı bakteriler de bu organik yapılı bileşikleri üretebilirler. Ancak hayvanlar ve mantarlar bu bileşikleri dışarıdan hazır olarak almak zorundadırlar.

Bu organik bileşikleri birçok grupta ele almak mümkündür, ancak basit bir sınıflandırma yaparak gruplandıracak olursak 4 alt başlık altında toplayabiliriz. Bunlar:

  • 1-Proteinler
  • 2-Yağlar
  • 3-Karbonhidratlar
  • 4-Vitaminler

Bu bileşiklerden ilk üç tanesi hem yapıya katılırlar hem de enerji verici olarak kullanılırlar. Aynı zamanda sindirime de uğrarlar. Vitaminler ise ne yapıya katılırlar ne de enerji verirler, aynı zamanda hiçbir vitamin çeşidi sindirilmez de…

Proteinlerin temel yapısını amino asitler oluşturur ve canlı bünyesinde yer alan 20 çeşit amino asit vardır. Bu amino asitler değişik sayı ve sıralamalarla bir araya gelerek çok çeşitli proteinlerin oluşmasına neden olurlar. Aynı alfabe de yer alan harflerin farklı sayı ve dizilişte bir araya gelerek kelimeyi, kelimelerin bir araya gelmesiyle cümleler ve cümlelerin bir araya gelmesiyle metnin oluşması gibi. Amino asitler bir araya gelerek proteinleri, proteinler bir araya gelerek organelleri ve zarları, organeller hücreleri, hücreler organları ve dokuları, onlarda bir araya gelerek bireyi meydana getirmektedir.

Yağlar diğer bir adlarıyla lipitler yağ asitlerinden meydana gelmektedir. Değişik lipit türleri vardır. Yağlar enerji verirler ve aynı zamanda canlıları soğuktan korurlar. Yapıya katılan yağ tipleri de vardır.

Bir de karbonhidratları ele almak lazım. Hem enerji verirler hem de yapıya katılan tipleri vardır.

Vitaminler ise ne enerji verirler ne de yapıya katılırlar. Ancak vitaminleri yeterince almazsanız bu ölüme varan sonuçlar doğurabilir.

Yazımın devamı olan inorganik bileşikleri ise haftaya ele alacağım. Sağlıcakla kalın…

Lütfi Şahin