Arapça “الإسلام السياسي” (Islām siyāsī) veya “الإسلامية” (al-Islāmīyah) olarak adlandırılan ve İslamcılık – Siyasi İslam olarak tasvirleşen İslam dininin bireysel hayat haricinde sosyal ve politik alanlarda da yol gösterici kılınmasını amaçlayan “politik-ideolojik” harekettir. Modern dönemlerde İslam dini üzerinden ortaya çıkan ideolojik düşüncedir. Panislamizm, İttihad-i İslam, İslamlaşma gibi kavramlarla eş anlam gösteren düşüncedir. 

İslamcılık Düşüncesinin Tarihçesi

Kökü Cemaleddin Afgani ve Muhammed Abduh’da uzanır. Anti-Emperyalist söylem benimseyen ideolojidir. Osmanlı coğrafyasında yeşeren İslamcılık düşüncesi, temelde 19. yüzyılın II. Yarısında Namık Kemal, Ali Suavi gibi genç Osmanlılara dayanmaktadır. Fakat günümüz halleri II. Meşrutiyette ortaya çıkmıştır. Sultan II. Abdülhamit Han’ın panislamist siyasetine karşın İttihad-I İslam kavramı daha çok mana bulmuş ve kültür, siyaset ve toplum projesi olarak ortaya çıkmıştır. İslamcılık düşüncesi, Batı Toplumlarının her alanda askeri, ekonomik ve siyasi üstünlüklerine, İslam toplumuna meydan okuyuşuna karşı Müslüman aydınların aradığı kurtuluş çarelerinden biri olarak çıkmıştır. Türkiye’de bu kavramı ilk kullanmaya başlayan aydın zat ise Babanzade Ahmed Naim Efendi olup, ancak olumsuz manada kullanmıştır. 

İslamcılık düşüncesi ve kavramı Kur’an-I Kerim ayetleri üzerinde tek bir yoruma sahip homojen grup değildir, hatta Vahabi İslamcılığı, İran İslamcılığı, Selefi İslamcılığı, Sofi İslamcılığı gibi çeşitli – farklı eğilimleri de söz konusudur. 

Kendisini İslamcı olarak nitelendiren farklı ve ayrı tipte gruplar, oluşumlar mevcuttur. Bunlardan bazıları şunlardır; 

  • Eş-Şebab – Sudan
  • El-Kaide – Afganistan
  • IŞİD (Irak ve Şam İslam Devleti) – Irak&Suriye
  • Milli Görüş – Türkiye 
  • Gannuşi – Tunus

Türkiye’de İslamcılık akımının öncüleri arasında Necip Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç, Cahit Zarifoğlu vb. gelmektedir.

İslamcılık Düşüncesine Dair Önemli Eserler

  • Kemal Karpat: İslam’ın Siyasallaşması
  • Hamza Türkmen: Türkiye’de İslamcılık ve Özeleştiri
  • Hamza Türkmen: Türkiye’de İslamcılığın Kökleri
  • Mümtaz’er Türköne: İslamcılığın Doğuşu
  • Tarık Zafer Tunaya: İslâmcılık Akımı
  • Tanıl Bora (haz.): İslâmcılık: Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Ciltli) 6
  • İsmail Kara: İslâmcılık Düşüncesi
  • Ercan Yıldırım: Neoliberal İslamcılık

İslamcılık Düşüncesine İlişkin Hareketler

  • Cemaat-i İslamiyye-i Pakistan,
  • Müslüman Kardeşler,
  • Milli Görüş,
  • Hizbu’t-Tahrir,
  • İran İslam Devleti,
  • İslam Hadari,
  • Cihatçı Selefilik,
  • Taliban,
  • Hamas,
  • İslam Devleti,
  • İslami Demokratik Siyasi Partiler…

Mevlüt Baki TAPAN