“Mitoloji” sözcüğünün kökeni Fransızcadır. Mitlerin konu alan, doğuş ve olgularını inceleyip, yorumlayan bilim dalıdır. Türkçede eş anlamlısı olarak “Söylencebilim, Efsanebilim” kullanılmaktadır. Mitoloji adlı bilim dalında daha çok Yunan ve Latin kökenli mitler, söylenceler incelenmiştir.
“Mit” kelimesinin anlamı ise; insanların doğa, kültür, tarih ve adetleri hakkında anlatılmış öykü, efsane, inanış gibi olgu ve vakaların bütünü demektir. Mitoloji, Yunanca “mythos” ve “logos” kelimelerinden türemiştir. Anlam bakımından mythos; masal – hikâye demekken, logos ise; söz demektir.
“Mitoloji” tanımı için “Carl Gustave Jung, Murry Hope, Brockhaus adlı Alman ansiklopedisi, E. A. Gardner, Prof. Dr. B. Ögel ve Ayça Akgüner” gibi önemli şahsiyet ve kurumlar farklı tanımlamalar yapmışlarsa da temelde ortak anlayışı, mitleri ve efsaneleri inceleyen bilim dalı oluşudur.
Mitoloji biliminde bir ulusun kültüründe yer alan tanrıları, kahramanları, evren ve insanın yaradılışına ilişkin yazılı ve sözlü bilgileri, öykü ve söylenceleri, efsane ve destanları, anlam ve ifade şekillerini anlamak ve anlamlandırmak mümkündür. Çoğunlukla tanrılar, kahramanlıklar, olağanüstü olay ve doğaüstü varlıklar öncelikli konu edilmektedir. Tarihin medeniyetlerine uzanan efsaneler, sözlü söylenceler ozanlar, kâtip veya rahipler vasıtasıyla günümüze ulaştırılmıştır. Mitoloji biliminde kesin doğruluk ve objektiflik söz konusu değildir.
Yunan mitolojisinde şahıslar en zengin, olaylar en girift yapıdadır. Tanrılar insanı nitelik ve benzer özelliklerde tasvirleşmiştir. Olaylar ise gerçeklerle bağlaşmış haldedir. Türk mitolojisinde İslam öncesi totem dininin etkileri görülmekte ve Kurt ila Kartalların büyük önem arz ettiği görülmüştür. Göktürkler, gökte “Göktanrılar”, yerde ise “Toprak Tanrılar” olduğuna inanmıştır.
Bilinen en eski mitolojiler Asur, Babil ve Sümer olarak bilinen Mezopotamya Mitolojileri ile Mısır Mitolojisidir. Mısır Mitolojisinde tanrılar yarı insani, yarı hayvani özellikte iken, tanrı sayısı da oldukça azdır. Firavun unvanı verilen krallara ise tanrı atfında bulunulmuştur. İran mitolojisinde ise unsur ve efsaneler Zerdüşt kitabına kenetlenmiş durumdadır.
Mitolojinin Oluşumları
Yaşanmış ve unutulmuş olayların bütünü olarak düşünülmektedir. Kimi yazarlara göre ise bilinçaltı ve hayal gücüne dayalı anlatılardır. Bir kısım yazar ve araştırmacıya göre ise dini ve siyasi liderlerin bizzat çabaları neticesinde oluşturulmuş kurgusal anlatılarla başladığıdır.
Günümüzde mitolojiye ait bazı tanrı isimleri şunlardır; Zeus, Afrodit, Umay, Tengri, Erlik, Ay dede, Apollon, Diana, Hera, Jüpiter, Mars, Ra, Amon, Osiris vb.
Mevlüt TAPAN