Yılbaşı veya Yeni Yıl tabirleri, bir yılın bitimini, yeni bir yılın başlangıcını temsil eden kültürel olaylardır. Yıllık takvim kullanan her kültürde görülmektedir. Yılbaşı olarak kabul edilen günler, her kültür, ulus ve dine göre farklı bir vaka arz etmektedir. Hristiyan ve Avrupa toplulukları için Hz. İsa’nın doğumu olarak kabul edilen 25 Aralık Noel Bayramı ile başlar. Bir hafta süren dini bir olguya sahip dönemdir. Diğer dinler açısından ise dini veya kültürel bir mana ifade etmez.

Günümüz dünyasının küreselleşmesiyle beraber birçok kültürel ve etkin olayın küresel boyut kazandığı gibi, yılbaşı ve dini günler de küresel boyutlara ulaşmaya başlamıştır. Yılbaşı kutlamaları günümüzde yaygın bir alışkanlık halini almış durumdadır. Temelde bakıldığında ise her dini ve kültürel topluluğun yılbaşı anlayışı farklıdır ve her kültürde farklı tarihlere denk gelmektedir.

İslam ve İsevilik Yılbaşı Günleri

İslam inancına göre Hz. Muhammet (SAV)’in Mekke’den Medine’ye hicret ettiği Muharrem ayının 1. Günü, yeni yıl olarak kabul edilir. Fazla gösteriş ve israftan kaçınmayı emreden İslam ahlakına yaraşır biçimde günümüzde şatafatlı bir yılbaşı kutlaması yapılmaz, yalnızda kandil olarak kutlanır.

Gregoryan Takvimi, diğer adıyla Miladi Takvime göre 1 Ocak yılbaşıdır ve bugün Hristiyan (İsevilik) dini inancına göre belirlenmiştir. Hristiyanlar, Hz. İsa’nın doğum günü olarak kabul edilen 25 Aralık ila 1 Ocak arasını Noel bayramı olarak kutlamaktadır. Dünyanın birçok devletinde Miladi Takvim kullanıldığı için tüm dünyada yankı bulan yılbaşı şenliklerine rastlanır. Japonya’dan Amerika’ya kadar geniş coğrafyada kutlanmaktadır.

Hindu İnancında Yeni yıl (Yılbaşı): Hindulara göre yılbaşı mezhepten mezhebe değişiklik göstermektedir. En yaygın kutlananı ve bilineni “Vikram Samvat” adı verilen yılbaşı kutlamasıdır. “Kurtuluş Günü” olarak da nitelendirilen bu gün, Hindu Kralı’nın savaşta yenilip, bir kaplan tarafından öldürülen Oğlunu geri alarak ülkesinden Saka’ları çıkarttığı önemli bir gündür. Bu tarih yeni bir çağın ve yeni yılın başlangıcı sayılmıştır. Hindu inancı ve takvimince insanlık şuanda 2070’lerdedir.

Çin Takviminde Yeni Yıl: Çin’de hâkimiyet süren gerek Hongkong, gerek Pekin gerek Şangay hükümetleri fark etmez hepsi Miladi Takvim kullanmaktadır. Resmi olarak da 1 Ocak tarihi yılbaşı kabul edilmiştir. Ancak ülkede ilkel, felsefi ve ilahi farklı dinlere mensup geniş kitleler yaşamaktadır ve her biri kendi inancına uygun yılbaşı kutlamaları yaparlar. Eski Çin Takvimi ve 12 Hayvanlı Türk Takvimine göre her yıl bir hayvan adıyla anılmıştır. Ay esaslı oluşundan her yıl, yılbaşı değişiklik göstermektedir ve genellikle 21 Ocak ila 21 Şubat arası denk gelen tarihte kutlama yapılır. Çin Takvimine göre günümüz çağı, 4710’lardadır.

Yahudilere Göre Yeni Yıl: Bütün Yahudiler bağlılıklarında ısrar eder ve kendi takvimlerine göre yılbaşı kutlarlar. “Rosh Hashannah” diye nitelendirilen dönemdir ve sonbahar ve 7. Ayın ilk günleridir. Miladi takvimde Eylül – Ekim Aylarına denk gelir. Yahudiler, geride kalan yılları anma, değerlendirme süreciyle yılbaşına girerler. Akabinde arda kalan 10 günü kutlayarak geçirirler.

Budist İnancında Yılbaşı: Hindulardaki gibi tarihlerde değişiklik görülmektedir. Ayın tam dolunay olduğu gün tüm Budistler yılbaşını seçer ama tercih edilen aylar farklılık gösterir. Sri Lanka, Tayland gibi ülkelerde Nisan ayı içinde ilk dolunay kutlanırken, Vietnam ve Kore gibi ülkelerde Ocak Ayının ilk gününde kutlama yapılır. Gelenekleri Yahudi inancına bir nevi benzerlik göstermektedir. Geçmiş hataların gözden geçirilmesi, yeni yılda dilek tutulması ve akabinde kutlama yapılması bilinen özellikleridir.

İran ve Türk Takvimlerinde Yılbaşı (Nevruz – Norous): İranlılar Norouz derken, Türk toplulukları “Nevruz” olarak adlandırır. Baharın gelişi ile yeni yıla girilir. Orta Asya ve Ön Asya’da kutlanmaktadır. 20 veya 21 Mart, yılbaşı kabul edilir. Türkiye’de ilk dönem yönetim baskılarıyla yasaklanmış, günümüzde ise Türklerin özgün bayramı olmasına rağmen, Türkler tarafından neredeyse kutlanmaz olmuştur.

Mevlüt TAPAN