İslam dininin beş şartından birisi olan Namaz, günlük belli vakitlerde kılınan, öncesinde abdest alınarak gerçekleştirilen ibadet ritüelidir. İslam dini için namaz, ibadetlerin en üstünüdür ve İslam’ın ikinci şartıdır. Müslüman olmanın gereği ve göstergesidir. Bu yüzden de diğer dinlere göre namaz ibadeti İslam dini ve Müslümanlarla çok daha fazla bütünleşmiştir.

Namaz, Arapça kökenli Salât sözcüğü ile ifade edilmekte olup, mana olarak “dua, rahmet ve istiğfar” demektir.

Yahudilerde Namaz İbadeti

Yahudi inancında abdest için tevila sözcüğü kullanılır. Üç dini temizliği ifade etmektedir.

  1. Bedeni tamamen yıkamak: İbadet ritüelini yönetecek kişilerin alması gerekmektedir.
  2. El ve ayakları yıkamak: İbadet ayinini gerçekleştirecek kişilerin yapması gerekmektedir.
  3. Sadece elleri yıkamak: Özel sorunu, sıkıntısı olan kişilerin yaptığı tevila (abdest) türüdür.

Kutsal suya eller bileklere kadar batırılıp yıkanır. Dindar Yahudiler ise her dua ve şabat öncesi tüm vücudu yıkayacak türde tevila alır. İslam dininde suyun bulunmadığı zamanlarda teyemmüm abdesti alınır. Temiz toprakla alınan bu abdeste benzer biçimde Yahudiler de ellerini yıkayacak su bulamadıklarında kum, çakıl taşı yahut testere tozuyla tevila alabilmektedir.

Yahudiler, şahrit, minha ve arvit dedikleri sabah, öğlen ve akşam vakitlerinde üç defa ibadet ederler. Bu ibadet içerisinde Şema (On Emir), tefila (Dua), Sidra (tevrat – tennah’tan bir bölüm) ve peygamberlere ait kitap ve nüshalardan bölümler okuma yer alır. Cemii (toplu) ibadetlerde cemaat amida (kıyam) halinde ayakta dururken, ibadet esnasına dolaşabilir, biriyle konuşabilir. Haham (imamlık görevine benzer mertebe) Tevrat’tan bölümler okur, cemaat ise sesli eşlik eder. Yahudilere göre her an her yerde rabbe dua edilebilir.

“Ben ise Tanrı’ya seslenirim, RAB kurtarır beni. Sabah, öğlen, akşam kederimden feryat ederim, O işitir sesimi.” (Kitab-ı Mukaddes, Mezmurlar 55: 16-17.)

“Daniel yasanın imzalandığını öğrenince evine gitti. Yukarı odasının Yeruşalim yönüne bakan pencereleri açıktı. Daha önce yaptığı gibi her gün üç kez diz çöküp dua etti, Tanrısı’na övgüler sundu.” (Kitab-ı Mukaddes, Daniel 6: 10.)

Yahudi toplumları kıble maksadıyla yüzlerini misrah (doğu) yani Kudüs yönüne çevirir ve ibadet (namaz) için özel kıyafetler kullanırlar. Bu kıyafette Tevrat’tan ayetler yer alır ve giymeden önce bazı dualar okunur.

Hıristiyanlıkta Namaz

İlk zamanlar tıpkı Yahudiler gibi Hıristiyanlar da namaz ayinlerini benzer şekilde eda ederlerdir. Beraber mabede gider, ibadet ederlerdi. Ancak sonra mabede gitmeleri Hıristiyanların yasaklandı. Yahudilere duydukları bu tepki, ibadet hususunda da bazı değişikliklere neden oldu. Başlangıçta tüm Hıristiyanlar Eski Ahid’in Mezmurlar bölümündeki dualardan okurken, sonraları Yeni Ahit’ten okumaya başladılar. Cumartesi dua ve ayin gününü Pazar’a aldılar. Yahudilikten farklı olarak kendi ibadet ritüel ve şemalarını geliştirdiler. Son akşam yemeği ile vaftiz etrafında adeta kümeleştiler.

Günümüz Hıristiyanlığında günlük iki vakit namaz ibadeti bulunmaktadır. Güneş doğarken ve ikindi vakti ibadet ederler. Sabah namazı, daha çok dua mahiyetindedir ve Kitab-ı Mukaddes’ten rabbe hamd, şükür amaçlı mezmurlar okunarak yapılır. Akabinde ilahiler okunur ve dua bitirilir. Hıristiyanlıkta namaz, daha çok dua manası güder. Bu yüzden de dua anlamındaki “Prayer” kelimesi kullanılır.

Akşam namazı ise yine dua mahiyetinde ve günü hayırlı geçirmeye yönelik şükür amacıyla yapılmaktadır. Katolik mezhebi sakinleri günlük bu duaları kiliselerde cemaat olarak yapar. Diz çöküp dua sözlerini ve mezmuru içinden kelime kelime okuyup, düşünür. Kitab-ı Mukaddes’ten bir pasajı tefekküre koyulur. Çoğunlukla ibadetler papaz öncülüğünde kiliselerde toplu olarak yapılır. Mezmurlardan, İncil’den parçalar okunup, dualar edilir ve ilahiler söylenir. Din adamları ve tebaası saat 3, 6, 9, 11, 12 ve gece yarılarında da dua etmektedir. [1]

Rus, Yunan, Kıpti, Nesturi, Ermeni, Süryani, Sırp, Keldani, Bulgar ve Marunî manastırlarında günde beş vakit namaz kılınır. Sabah 4, öğlen 10, akşam 6 rekâttır. Süryaniler kıraatte Zebur’dan okuma yaparlar. İncil’in daha çok biyografi kitabı olduğu kabul edilmektedir.

Secdeli Namaz

Hıristiyan dünyasında sadece Süryani Ortodoks ve Ermeni Gregoryen Kilisesi mensupları namazda secde etmektedir. Üç ayrı türü bulunur; başı öne eğme, belden aşağı eğilme ve yere kapanma. Bu durum İslam dinindeki Rükû ve secdeye benzer. [2]

İslamiyet’te Namaz

İslam dininde Namaz, ikinci önemli şarttır ve namaz ibadeti en üstün ibadet olarak kabul edilmektedir. Ezan (çağırma) ile müminler namaza davet edilir. Cami, mescit gibi toplu ibadethanelerde, temiz olan her mekân ve yerde müminler namaz kılabilmektedir. Namaz yeryüzünde en çok Müslümanlar ile bütünleşmiştir, çünkü en sanatsal, düzenli ve önemli biçimlerde icra edilen ibadetlerdendir. İslam dininde farz, sünnet, vacip, nafile ve kaza namazları olarak birkaç ayrı namaz türü bulunur.

Günde 5 vakit namaz farz kabul edilir ve tüm müminlerin kılması zorunludur.

Sünnet namazlar, Hz. Peygamber (SAV)’in kılmış olduğu sevap amacıyla kılınan önemli namazlardır. Bütün farz namazlarının kılındığı vakitlerde sünnet namazları da bulunur.

Vacipler ise farza yakın, kılınması adeta zorunlu gibi görülen namazlardır.

Nafile namazlar ilave olarak sevap maksatlı, şükür veya dua gibi çeşitli amaçlarla kılınan namazlardır.

Kaza Namazları farz olan namazın vaktinde kılınmadığı durumlarda sonradan kılınması gereken namazlardır. İslam dinindeki namaz, Yahudilerle benzer öneme sahip olsa da çok daha estetik, zarif, kurallı ve disiplin içinde eda edilir. Namaz öncesi abdest almak, temizlenmek namazın şartlarındandır. Namazda Kuran’dan ayetler okunur, dua mahiyetinde Arapça dualar söylenir. İftitah tekbiri, kıyam, kıraat, rükû, sücûd ve kade-i Ahire olmak üzere 6 önemli rükunu vardır.

5 Vakit Namazın Rekâtları

  • Sabah Namazı: 2 Sünnet, 2 Farz, toplam 4 rekât.
  • Öğlen Namazı: 4 Sünnet, 4 Farz, 2 Son sünnet, toplam 10 rekât.
  • İkindi Namazı: 4 Sünnet, 4 Farz, toplam 8 rekât.
  • Akşam Namazı: 3 Farz, 2 Sünnet, toplam 5 rekât.
  • Yatsı Namazı: 4 Sünnet, 4 Farz, 2 Son Sünnet ve 3 Vitir Vacip ile toplam 13 rekât.
  • Cuma Namazı: 4 Sünnet, 2 Farz (cemaatle kılınır.) 4 Zuri Ahır, 4 Cumanın Sünneti ve 2 Vaktin Son Sünneti olmak üzere toplam 14 rekât namaz kılınır. İlk 4 rekât sünnet ile akabinde kılınan 2 rekâtlık farz namazı dışındaki 10 rekât, öğlen namazına tebdilin zuhri ahır olarak kılınır. Cuma günü öğlen namazı kılınmaz. Hanefi mezhebi, tebdilin zuhri ahır namazı kılınmasını uygun görmektedir.

İslam dininde namaz vakitleri ve adabı Kur’an-ı Kerim ayetlerine göre uygulanmaktadır.

Müminlerin Sünnet, Farz, Vacip ve Nafileler ile 1 Günlük Normal Kıldığı Namaz

  1. Sabah Namazı: 4 rekât,
  2. Kuşluk (Duha) Namazı: 2 veya 4 rekât,
  3. Öğlen Namazı: 10 rekât,
  4. İkindi Namazı: 8 rekât,
  5. Akşam Namazı: 5 rekât,
  6. Evabin Namazı: 6 rekât,
  7. Yatsı Namazı: 13 rekât,
  8. Teheccüt Namazı: 2 veya 4 rekât.

2 veya 4 rekât tercihe bağlı rekâtlı namazlarda 2 rekât olarak düşünüldüğünde bir günde bir Müslüman toplam 50 rekât namaz kılmaktadır. Bunlara ilaveten tövbe, hacet, istihare, teravi, bayram, cenaze, zifaf gecesi, yağmur, korku, mescit, abdest vb. namaz çeşitleri de bulunmaktadır.

Müslümanlar yılda 2 defa bayram, haftada bir defa Cuma, yılda bir ay teravi namazını toplu cemaatle kılmaktadır. Bir mümin hakkın rahmetine yürüdüğünde ise cenaze namazı toplu kılınmaktadır.

Bonus: Hinduistlerde Namaz

Sabah, öğle ve akşam olmak koşuluyla üç defa namaz ritüeli Hinduizm’de bulunur. Sabah gün doğmadan uyanılır. Hindi besmelesi olarak nitelendirilen “Om” kelimesi ile tanrı anılır. Yemek, veda okuma ve ibadet öncesi besmele amacıyla “Om” söylenir. Doğuya dönük oturup, vücuda su serpilir ve derin bir düşünce, tefekkür âlemine dalma durumu bulunur. Kutsal sözcükler sükûnetle tekrarlanır. Kutsal kitaptan okuma yapılır. Öğlen ibadeti de benzer durumdadır. İbadetlere boru çalınarak başlanırken mabet ibadet ve namazlarını rahipler tertipleyip, kontrol ederler. Rahiplerin temel görevi ise tanrıların bakımını yapmaktır. Put yıkama, yağlama ve elbise giydirme ritüelleri bulunur.

Mevlüt Baki TAPAN

[1]: http://www.erdemyolu.com/ibadetler/namaz/diger-dinlerde-namaz.html
[2]: http://www.hzisahristiyanmiydi.com/yahudi-ve-hiristiyanlikta-namaz-var-mi