Sözcüklerin Dünyası

A’dan Z’ye ve İst’e çeşitli sözcüklerin irdelenmesi, sözcüklerin dünyasından derlemeleri…. 

Birçok terimsel ve kavramsal alanda birtakım sözcükler üzerine araştırma ve derleme yapılarak birkaç örnek yalnızca sunulmuştur. Tam ve kapsamlı liste değildir.

Almanca ve Türkçe Arasındaki Sözde Eş Değerler

Aynı sesteş bazı sözcükler Almanca ve Türkçede aynı şekilde telaffuz edilse de mana bakımından farklılıklar gösterir. 

Öz Türkçe Unutulmuş – Unutulmaya Yüz tutmuş Sözcükler

• Abar (Avar): Gösteriş, heybetlilik, Baş eğmez, dirençli. 
• Alımga: Yazıcı (Hükümdar ve Hakan’ın buyruk ve fermanlarını yazan görevli)
• Apa: Sivil görevli. 
• Bahşi: Doktor, bilgin, büyücü, hoca. 
• Sav: İddia
• Tamu: Cehennem
• Yalvaç: Elçi, resul, peygamber
• Uçmağ: Cennet
• Tanrı: Allah, ilah, rab, hüda.
• Tez/tiz: Acele, çabuk
• Otağ: Çadır
• Buyruk: Emir, ferman
• Irmak: Nehir, akarsu, amuderya, 
• Edik/Çarık: Kundura, Papuç, Ayakkabı, Bot

Uluslararası Sözcükler

Bazı Almanca, İngilizce ve Türkçe alanında kullanılan sözcükler, uluslararası alanda kabul görmüş ve aynı mana ve yapıda kullanılmaktadır. Uçuk bazı bölgeler hariç dünyanın neresine giderseniz gidin bu sözcükleri çoğu kişi anlar ve aynı şekilde kullanır. 

Almanca  – Türkçe Ortak Sözcükler

Fransızca – Türkçe Ortak Sözcükler

Lehçe (Polonya Dili) – Türkçe Ortak Sözcükler

• Ağa – Aga
• Bahşiş – Bakszysz
• Bey – Bej
• Haraç – Haracz
• Hamam – Hamam
• Kadı – Kadeje
• Padişah – Padyszach
• Bayram – Bajram
• Gavur – Giaur
• Kısmet – Kismet
• Şeyh – Szejk
• Tülbent Turban
• Barış – Borysz
• Pazar – Bazar
• Aşık – Aszyk
• Torba – Torba
• Başlık – Baszlyk
• Çarşaf – Czarczaf

Arapça – Türkçe Ortak Sözcükler

• Akbaba
• Kırmızı
• Alay
• Bez
• Bostan
• Serseri
• Bulgur
• Bülbül
• Çanta
• Çavdar
• Çavuş
• Damacana
• Kestane
• Fare
• Fıstık
• Fişek
• Dut
• Madalyon
• Kunduz
• Köfte
• İbrik
• Sigara
• Şalgam
• Taze
• Tebeşir
• Tencere
• Teneke
• Tuğra
• Yasemin
• Vişne
• Mumya
• Mermer

Sözlükte Bulunan Kısaltmalar

• AA: Anadolu Ajansı
• A: Alay
• AB: Avrupa Birliği, Adalet Bakanlığı, Amerikan Borsası
• ABD: Ana Bilim Dalı
• AK: Avrupa Konseyi
• AKBİL: Akıllı Bilet
• AKUT: Arama Kurtarma Teşkilatı
• Alb. : Albay
• ALES: Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı
• Alm. : Almanca
• AŞ: Anonim Şriketi
• Av. : Avukat
• Bağ. : Bağlaç
• Bulg. : Bulgarca
• ET: Eski Türkçe
• Fak. : Fakülte
• Far. : Farsça
• FBA: Fransız Basın Ajansı
• g: Gram
• İETT: İstanbul Elektrik, Tünel, Tramvay İşletmesi
• J: Jandarma
• MS: Milattan Sonra
• No. : Numara
• s. : Sayfa
• sa. : Saat
• TDK: Türk Dil Kurumu
• tel. Telefon
• TR: Türkiye
• yy. : Yüzyıl
• zf. : Zarf

Ortağı Olmayan Sözcükler

Dünya dillerinin büyük kısmında ortak olan ve birçoğunda öz karşılıkları dahi olmayan bazı sözcüklerin öz dillerinde karşılık buluğu sözcükler bulunmaktadır. Bunlardan “Bilgisayar” sözcüğü tüm dünyada İngilizce kökenli “Computer” kullanılırken, Türkçede “Bilgisayar” sözcüğü kullanılmaktadır. 

Yapay Dillerde Sözcük Karşılaştırması

Yabancı Sözcüklere Türkçe Karşılıklar

• Adaptasyon: Uyarlama
• Adisyon: Hesap
• Agresif: Saldırgan
• Ajan: Casus
• Akademisyen: Öğretim üyesi
• Aktif: Etkin
• Ambulans: Cankurtaran
• Anekdot: Fıkra
• Anons: Duyuru
• Biyografi: Özgeçmiş
• Boykot: Direniş
• Büro: Yazıhane
• Center: Merkez
• Chat: Sohbet
• CV: Özgeçmiş
• Check-in: Giriş İşlemi
• Check-out: Çıkış İşlemi
• Data: Veri
• Dekolte: Açık
• Dizayn: Tasarım
• Doküman: Belge
• Dublaj: Seslendirme
• Ego: Benlik
• Element: Öğe
• Entelektüel: Aydın
• Enteresan: İlginç
• Entrika: Oyun
• Etüt: Araştırma
• Fabrika: Üretimevi
• Faks: Belgegeçer
• full: Tam
• Gala: Öngösterim
• Gramer: Dilbilgisi
• Hobi: Uğraş
• İdeal: Ülkü
• İllegal: Yasadışı
• Jenerik: Tanıtım yazısı
• Kaos: Kargaşa
• Kampüs: Yerleşke
• Komedi: Güldürü
• Kripto: Şifreli Yazı
• Laptop: Dizüstü
• Link: Bağlantı
• Logo: Ayırmaç
• Lojistik: Donanım
• Maaş: Aylık
• Maç: Karşılaşma
• Manifesto: Bildiri
• Marketing: Pazarlama
• Mega: Dev
• Misyon: Amaç, Görev
• Mülakat: Görüşme
• Obje: Nesne
• Ofis: İş yeri
• Polemik: Tartışma
• Randevu: Buluşma
• Rötar: Gecikme
• Sembol: Simge
• Shop: Dükkan
• Stres: Gerginlik
• Terapi: Tedavi
• Viyadük: Köprü yol
• Zümre: Topluluk

Türkçe Karşılığı Olmayan Sözcükler

• L’esprit de l’eslacier: Tartışma sonrası kişinin kendi kendine “o ne dedi, ben ne dedim, oysa bunları demeliydim” demesi üzerine saatlerce düşündüren olay karşısında hissedilen duyguyu ifade eden Fransızca sözcüktür. 
• Cafuné: Portekizce kökenli sevdiği kişinin saçlarında ellerini nazik biçimde gezdirme manasına gelen sözcüktür. 
• Redamancy: İngilizce kökenli sözcük olup, kendisini çok seven birinin karşılıklı olarak sevme durumunu ifade eder. 
• Cingulomania: Bir kişiye sarılmak için hissedilen ve duyulan büyük arzuyu ifade eder.
•  Fernweh: Almancada özlenen, uzaklara gitmeyi isteyen ve daha önce gidilmemiş yerlere karşı duyulan özlemi ifade eder. 

Eski Türkçeden Kalma Kulağa Hoş Gelen Sözcükler

• Müteşekkür: Şükran, memnuniyet, minnet
• Namütenahi: Sonsuz, ucu bucağı olmayan
• Zevahir: Dış görünüm
• Envenişer: Kötünün iyisi, iki kötü arasında daha hafif olan kişi
• Zeyrek: Uyanık, akıllı, güçlü hafızalı, anlayışlı, zeki
• Meyus: Üzgün, karamsar, ümitsiz, kederli
• Haddizatında: aslına bakacak olursak, esasında, aslında
• Vaveyla: Çığlık, bağırma, feryat

Birçok farklı alanda sözcüklerin dünyasına uzanan bir yolculuk yaptık. Tüm alanlarda yalnızca birkaç örnek sözcük aktarılmıştır. Genele bakıldığında her bir alanda çok sayıda sözcük listelemek mümkündür.