Bir önceki yazımızda ceza hukukunun temel ilkelerini kaleme almıştık. Bugün de suçun oluşması için gerekli olan unsurları elimzden geldiğince anlatmaya çalışacağız.

Suç unsurları nelerdir?

Suçun oluşması için gerekli olan tüm koşullara unsur adı verilir. Genel unsurlar ve özel unsurlar olmak üzere ikiye ayrılırlar. Genel unsurlar, bütün suçlar açısından ortaktır ve bulunmadıkları zaman suçun ortaya çıkmasını engellerler. Özel unsurlar ise belirli bir suç için suçun tanımında öngörülen unsurlardır.

Suçun kaç unsurdan oluştuğu doktrinde tartışmalı olmakla birlikte genel kabul gören görüşe göre suçun dört adet unsuru vardır. Bunlar;

  • Yasallık (Tipiklik) unsuru,
  • Maddi unsur,
  • Manevi unsur,
  • Hukuka aykırılık unsuru

A. YASALLIK (TİPİKLİK) UNSURU

Yasallık unsuru bir eylemin suç sayılması için kanunda suç olarak tanımlanan davranış modeliyle tamamen örtüşmesi gerektiğini ifade eder.

Yasallık unsuru, yasallık ilkesinden farklı olarak hem tipi (eylemi) hem de tipikliği içeriğinde bulundurur.

Tip: Suç oluşturan eylem.

Tipiklik: Eylemin yasada suç sayılan hareketle örtüşmesi.

Daha iyi anlaşılması için bir örnek verelim;

Türk Ceza Kanunu madde 86’ya göre kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Bu maddede tip, ‘kasten başkasının vücuduna acı verme veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olma‘dır. X, Y’yi bıçaklarsa bu da tipiklik olur.

B. MADDİ UNSURLAR

Suçun maddi unsuru ‘fail, mağdur, suçun konusu, eylem ve suçun nitelikli unsurları‘ olmak üzere beş kısımdan oluşmaktadır.

  1. Fail: Suçun oluşması için failin sıfatı önem taşımıyorsa genel suç, failin sıfatı önem taşıyorsa (failin belli bir sıfat ya da niteliğinin olması gerekiyorsa) özgü suç oluşur. Örnek vermek gerekirse kasten öldürme suçunu herkes işleyebilirken, işkence suçunu ve zimmet suçunu kamu görevlileri işleyebilir. Yani işkence veya zimmet suçunun oluşması için failin kamu görevlisi olması gerekir.
  2. Suçun mağduru: Mağdur suçtan zarar gören veya tehlikeye uğratılan hukuksal hak veya menfaatin sahibidir.
    ‘Bir kimse bir suçta hem fail hem mağdur sıfatı taşıyamaz!‘
    Mağdur suçtan doğrudan doğruya zarar görürken dolaylı olarak zarar görenler de olabilir. Örneğin trafik kazasında ölen kişi mağdur, suçtan zarar görenler ise ölen kişinin yakınlarıdır. Dolayısıyla ‘mağdur‘ ve ‘suçtan zarar gören‘i karıştırmamak gerekir.
  3. Suçun maddi konusu: Suç neyin üzerinde gerçekleşmişse suçun maddi konusu da odur. Örneğin kasten yaralama suçunda suçun maddi konusu insandır. Zimmet suçunda ise kamu görevlisine görevi nedeniyle bırakılmış olan maldır.
  4. Eylem (Fiil): Suç oluşması için ortada bir insan hareketi yani eylem bulunmalıdır. Ceza hukuku bakımından eylem hareket (+) sonuç (+) nedensellik bağını kapsamalıdır.
    Yargıtay’a göre nedensellik bağının bulunup bulunmadığını saptayabilmek için failin hareketinin oluşan sonucu oluşturabilme olanağına sahip olup olmadığı veya bu hareketin sonuç bakımından tesadüfi olup olmadığı belirlenmelidir.
  5. Suçun nitelikli unsurları: Suçun temel biçimine göre cezanın artırılmasına neden olan veya azaltılmasını sağlayan unsurlar suçun nitelikli unsurlardır. Örneğin hırsızlık suçunda çalınan malın (suçun maddi konusunu oluşturan malın) değerinin az olması cezanın azaltılmasını veya hiç verilmemesini sağlar. Başka bir örnek de cezanın artırılmasına neden olan nitelikli unsura verelim. Kasten başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır (bu suçun temel şeklidir). Bu suçu fail, annesine karşı işlemişse verilecek ceza yarı oranında artırılır. Kasten yaralama fiilinin anneye karşı işlenmesi cezanın artırılmasına neden olan nitelikli unsurdur.

 

C. MANEVİ UNSUR

Manevi unsur, kişinin iradesinin hukuka aykırı sonuca yönelmesidir. Asıl manevi unsur biçimi ‘kast‘ iken ‘taksir‘ istisnai bir manevi unsur biçimidir.

(Kast ve taksir başka bir yazımızda detaylı olarak açıklanacaktır.)

D. HUKUKA AYKIRILIK UNSURU

Hukuka aykırılık, insan eylemi ile hukuk kurallarının çatışmasıdır.  Suç olarak tanımlanan eylem bir hukuka uygunluk nedeni yoksa, hukuka aykırı olduğu için cezalandırılır. (Hukuka uygunluk nedenleri başka bir yazımızda detaylı olarak açıklanacaktır.)

Yazımızın faydalı olması temennisiyle…

Av. Rukiye KÖME