Tiran Kelimesinin Anlamı
Tiran sözcüğü Eski Yunan’da Oligarşi (belirli bir seçkinler sınıfının yönetimi) ile yönetilen polislerin (kent devletlerinin) yönetimini zorla ele geçiren kişilere zorba/despot anlamında verilen addı.
Tiran kelimesinin kökeni Lidya dilinde ”efendi” ya da ”bey” anlamına gelen tyrannos’a dayanır.
Tiranların Ortaya Çıkışı
Yaklaşık olarak M. Ö. 6. ve 7. yüzyıllarda ortaya çıkan tiranlar, genellikle toplumun elit tabakasından, soylu ailelerden ve zenginlerden çıkmıştır.
Kent devletlerinde yönetimi zorla ele geçiren tiranların bazıları kent devletlerinin monarşiden demokrasiye geçiş sürecinde bir ara dönemde hüküm sürmüşlerdir.
Tiranlığın Gelişimi
Tiranlar ilk dönemde sanıldığı gibi katı baskıcı bir yönetim uygulamamıştır. Genellikle kentlerin refahı ve kalkınması için çaba sarf etmişlerdir. İlerleyen zamanda yönetimi ele geçirmenin verdiği güç ile baskıcı rejimlerle halkın desteğini kaybeden tiranlar kent devletlerinin demokrasi mücadelesi içinde istenmeyen bir hal almıştır.
Roma’da tiranlık evrim geçirerek diktatöre ‘dictator‘ dönüşmüştür. günümüzde de tiran sözcüğü yerine genel olarak diktatör kelimesi kullanılmaktadır.’
Bazı Ünlü Tiranlar
Argoslu Pheidon (M.Ö. 600) iyi tiranlara örnek gösterilebilir. Pheidon ağırlık ve ölçü sistemi kurarak ticaretin gelişimini sağlamıştır. Ayrıca Kypselos ailesinin tiranlığı zamanında Korinthos şehri sanat, ticaret ve ihracatta ileri seviyeye gelmiştir.
Eski Yunan’da en ünlü tiran hiç kuşkusuz Peisistratos’dur ”Pisistratos”. M. Ö. 561 yılında ilk kez tiran olmuş çeşitli mücadeleler ile birlikte toplam 3 kez tiran olarak Atina yönetiminin başa geçmiştir.
Peisistratos Atina’ya en parlak dönemlerinden birini yaşatmıştır. Bundan dolayı diğer tiranların baskı ve zlümden dolayı kötü anılmasına karşın Peisistratos halkın sevgi ve hayranlığını kazanmıştır.
Meşhur Solon’un yaslarını yürürlükte tutan Peisistratos halka ve köylüye sahip çıkıp gözetmiş, ekip biçmeleri için köylülere topraklar vermiştir.
Homeros Destanı ilk kez Peisistratos’un emri ile düzenlenmiş ve günümüze kadar ulaşan eserin tasladığı onun döneminde oluşturulmuştur.
Hamza ERBİR