İlk buharlı geminin ne zaman ve kim tarafından üretildi?
Araştırmacı ve meraklı yapısıyla bilinen Jouffroy d’abbans, mühendislik eğitimi ile alakası olmayan bir anda bu alanlara ilgi duymaya başlamış ve 27 yaşında iken büyük bir işe girişmiştir. 1776 yılında Baume les Dames rahibesinden maddî yardım alarak büyük bir deneye girişti. On iki metre uzunluğunda bir gemi inşa ederek ilk icadını tarihin mühim sayfalarına yazdırmayı başarıyordu. İlk yaptığı bu gemi, yüzme hususunda pek başarılı olamamıştı. Büyük bir hüsranla neticelenen deneyden elde ettiği tek kâr ise deneyim kazanmasıydı.
D’Abbans, 34 yaşına kadar çalışmalarını sürdürdü. Saône nehri kıyılarında genç bir subayın ortaya attığı bir iddia sonucu büyük bir işe daha girişti. Genç subay, “Buharla çalışan bir tekne akıntıya karşı gideceğini” iddia etmişti. İlk gemiye göre ikinci geminin boyu 34 metre daha uzun ve 182 ton ağırlığındaydı. Dönemin en uzun ve ağır gemisi olabilecek bu gemiye “Pyroscaphe” adını verdi. Yapısal olarak geminin her iki yanında iki adet dev çark bulunuyordu. Gözleri üzerine çekecek düzeyde büyüktü.
İşlemlerin tamamlanmasıyla gemi çalıştırıldı. Büyük çarklar suyu dövdüklerinde gemi şiddetle sarsıldı. Ardından ise itme kuvvetine uyumla gemi yerinden kıpırdadı. Çalışmasına, hareket etmesine ve en önemlisi de akıntıya karşı geminin gidebiliyor olması, tüm konukları ve izleyicileri hayrete düşürmüştü. 15 dakika süresince gemi akıntıya doğru yol aldı. Başarılı bir deney ve icat söz konusuydu. 15 Temmuz 1783 yılında seyircilerin şahitliğinde tarihin ilk buharlı gemisi icat edilmiş oldu.
İlerleyen zamanlarda maddî destek alınamadığı için d’Abban, projesinin ve icadının gelişimini sağlayamamış ve ilerleyememiştir. İhtilal yüzünden de göç etmek zorunda kalmıştır. 1807 yılında Amerikalı Futlun, “Clermont” adını verdiği buharlı gemiyi Hudson’da yüzdürmeyi başarmış ve artık buharlı gemilerin yapılabileceğini ispatlamıştır. Akabinde buharlı gemi serüveni başlamıştır. [1][2]
Buharlı gemi, buhar gücüyle pervaneleri yahut kürek çarklarını çalıştıran deniz veya akarsu üzerinde yüzebilen taşıttır. Askerî amaçlar doğrultusunda kullanılan daha küçük çaplı buharlı gemilere “istimbot” denilmektedir.
Türkçeye Fransızca kökenli “vapeur” (Buhar) sözcüğü “Vapur” olarak geçmiş bir kavramdır. Türkçede akaryakıt ile çalışan kısa mesafeli sefer yapan tüm yolcu ve araç gemileri için kullanılır bir sözcük halini almıştır. “İstimbot” sözcüğü de İngilizce “Steamboat” (Buharlı gemi) sözcüğünden dilimize geçmiştir.
Osmanlı Döneminde Buharlı Gemi
Türk Tarihindeki ilk Buharlı Gemi, İngiltere’den satın alınmış ve 20 Mayıs 1828 yılında İstanbul limanına getirilmiş olan Swift adlı gemidir. İsmi sonraları “Buğ Gemisi” olarak değiştirilmiştir. II. Mahmud, bu gemiyle kimi zaman Marmara Denizinde seyahat etmiştir.
[1] Site: Bilgi Ustam, Eker, E. https://www.bilgiustam.com/ilk-buharli-gemi-ne-zaman-uretildi/
[2] Site: Filozof, http://www.filozof.net/Turkce/nedir-ne-demek/48929-buharli-gemi-nedir-tarihcesi-icadi-ilk-buharli-gemi-hakkinda-bilgi.html