Türk Edebiyatında Akımlar - 2

Havza Edebiyatı yahut Nev Yunanilik

Havza edebiyatı yahut Nev Yunanilik olarak adlandırılan bu edebiyatı düşüncesinde gaye, Eski Yunan ve Latin klasiklerini örnek alarak bu hususta yeni yapıtlar ortaya koymaktır.
Bu edebiyatın en önemli isimleri arasında Yahya Kemal Beyatlı, Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve Salih Zeki Aktay yer alır. “Sicilya Kızları ve Biblos Kadınları” (Beyatlı) adlı şiirler ve “Siyah Saçlı Yabancı ile Berrak Gözlü Genç Kızın Sözleri” (Karaosmanoğlu) adlı yazılar bu anlayış dâhilinde kaleme alınmış yapıtlardandır.

1911 – 1917 yıllarında Nayiler, Rubab dergisi etrafında bir araya gelmiş edebiyat topluluğudur. Türk edebiyatında Millî edebiyat hareketinin ilk olarak ortaya çıkmasına ön ayak olmuşlardır. Lakin çok kısa sürede dağılmışlardır.
Nayiler topluluğunun en önemli şahsiyetleri Enis Behiç Koryürek, Halit Fahri Ozansoy, Selahattin Enis ve Orhan Seyfi Orhon’dur.

Batı etkisiyle geliştirilmiş edebiyat hareketidir. Edebiyat-ı Cedide, Servet-i Fünun dergisi yazarlarınca geliştirilerek ortaya çıkmıştır.
Edebiyat-ı Cedide ile büyük ölçüde doğu edebiyatından uzaklaşma başlamış ve gerçekleşir olmuştur.
Bu edebi akım yazar ve şairleri, gerçekçilik (Realizm) ve doğalcılık (Naturalizm) akımları arasındaki ayrımı net biçimde ortaya koymuştur. Ayrıca Türk edebiyatına sembolizm ve parnasizm akımlarını da getirmişlerdir.
Tevfik Fikret, Cenap Şahabettin, Hüseyin Suat Yalçın, Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Cahit Yalçın, Mehmet Rauf Edebiyat-ı Cedide’nin önemli temsilcilerindendir. Ayrıca bağımsız yazarlardan Hüseyin Rahmi Gürpınar ile Ahmet Rasim de bu akımın önemli yazar ve temsilcilerindendir.

Belirli ilkeler etrafında birleşmiş yazarlarca “Fecr-i Ati Topluluğu” oluşmuş ve Meşrutiyet yıllarında ortaya çıkmıştır. 24 Şubat 1909 yılında sanat anlayışını, gaye ve ülkülerle ilkelerini bir bildiriyle açıklamışlardır.
Türk edebiyatının ilk edebî bildirisi Fecr-i Aticilere aittir.
Edebiyat-ı Cedide topluluğuna bir tepki mahiyetinde doğmuştur.
En meşhur bilinen temsilcileri Ahmet Haşim, Tahsin Nahit, Hamdullah Suphi, Refik Halit Karay, Ali Canip Yöntem, Fuat Köprülü ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu’dur.
“Sanat, kişisel ve saygıya değerdir.” Görüşü savunulmuştur.
Temel hedefleri Türk edebiyatını batı edebiyatına yakınlaştırmak ve Batı edebiyatını tanıtmaktır.
Şiirlerde çoğunlukla doğa ve aşk temaları işlenirken, tepki olarak ortaya çıkmasına rağmen Edebiyat-ı Cedide’nin şiir geleneğini sürdürmüşlerdir. Arapça ve Farsça sözcüklerin daha fazla hâkim olduğu ağdalı bir dil ve süslü üslup kullanılmıştır. Şiirler aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
Şiirlerde sembolizm etkileri görülmeye başlar.
Tiyatro türü ile yakından ilgilenilmiştir.
Yeni Millî Edebiyat hareketinin başlaması, Fecr-i Atı edebi akımının da etkisini yitirmesine neden olmuştur.

Batıcılık ve İslamcılık ideolojik akımlarının gelişim ve etkin olmasıyla 19. Yüzyıl sonlarında Türk edebiyatını etkileyen 3 temel akımdan birisi Milli Edebiyat, diğer adıyla Türkçülüktür.
Genç Kalemler dergisi etrafında toplanan edebiyat camiası tarafından ortaya çıkarılmıştır. İlk başlangıcında Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem ve Ziya Gökalp etkin olmuştur.
Dilde öze dönüş, sadeleşme, ulusallaşma ilkeleri savunulmuştur.
Ulus ve boy-bodun (Milliyet ve Kavmiyet) kavramları temel alınan Türkçülük düşüncesiyle geliştirilmiştir.
Şiirde hece ölçüsü ve halk edebiyatı biçimi kullanılmaya başlanır.
Temel konular hayat ve yaşamdan, ülke gerçeklerinden seçilmiştir. Osmanlı öncesi Türk tarihine ve Anadolu kültürüne yönelim gösterir.
Milli edebiyat döneminde yapıtlar ortaya koyan sanatçılar arasında İslamcı, Batıcı, Turancı gibi farklı görüşten yazar ve şairler de bulunmaktadır ve bu doğrultuda çeşitli eserler ortaya konulmuştur. Fakat hepsinin temel gayesi dilde yalınlaşma ve yerel konulara yönelimdir.
Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem ve Ziya Gökalp’ten başka Mehmet Emin Yurdakul, Mehmet Fuat Köprülü, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin ve Mehmet Akif Ersoy da bu dönemim önemli yazar ve şairlerindendir.

Mevlüt Baki TAPAN