Bayram, neşe ve sevinç, mutluluk günü demek olup, dini açıdan değeri olan ve toplumca kutlamaların yapıldığı günleri ifade eder. Bayram, özel olarak kutlanan, özel bir ayrıcalık verilen günleri ifade eder.

Bayram sözcüğünün yer aldığı en eski kaynaklar Divan-î Lûgat-it Türk (1070) ve Muhaddimetü-l Edeb (1300 öncesi)’tir. “Bayram” sözcüğünün etimolojik kökeni Orta Farsça (Pehlevice / Partça) diline dayanmaktadır. Bayram ile aynı anlama gelen “paδrām” kelimesine uzanmaktadır. Aynı zamanda Soğdca’da neşe, huzur, mutluluk ve sükûn manalarına gelen “patrām” sözcüğünden gelmektedir. Etimolojik olarak temel bir dayandırma doğru olmayacaktır. Öyle ki, “Bayram” sözcüğü esas olarak Türkçe “Bay/May” köklerinden türemiş biçimde Türkî dillerinde kullanılmaktadır. Bunun en belirgin Ispatı ise bu sözcüğün en eski Türkçe sözlük olan Divan-î Lügat-it Türk’te bu sözcüğün geçiyor olmasıdır.

Orta Farsçaya “Bayram” Sözcüğünün Eski Türkçeden geçtiği yönünde görüşler bulunmaktadır. Kaşgarlı Mahmud, “Bayram” sözcüğünün kökünü Divan-î  Lûgat-it Türk’te “Bezrâm” olarak vermiştir. Arapça ve Süryanice karşılığı ise “İyd” olup, “tekrar dönmek” manasındaki “Avd” kelimesine kökeni dayanmaktadır. Bu sözcük sadece sevinç değil, aynı zamanda kederin yıldönümünü de belirtir.

Türk toplumunda “Bayram” sözcüğünün ne zamandan beri tam olarak kullanıldığı bilinmemektedir. Yalnızca en eski kaydın ilk ve en eski Türkçe sözlük olan Divan-î  Lûgat-it Türk’te olduğu bilinmektedir.

“Kâşgarlı Mahmud, 11. yüzyılda, Oğuzların ‘Îd günü”ne “bayram’ dediklerini ve bu günün sevinç ve eğlence günü olduğunu kaydettiği gibi, bayramın aslı olarak gösterdiği bazrâm veya bezrem kelimesinin de aynı manaya geldiğini söylüyor. Bu kelimenin aslının ne olduğunu bilmediğini ve bunu Farslarda işittiğini, çiçekler ve ışıklarla bezenen yere “bazrâm gir, yani gönül açan yer” denildiğini kaydediyor. [xv]”[1]

Sonraki yıllarda “Bayram” sözcüğünün tam İslamî manada kullanıldığı görülmüştür. 13. Yüzyıldan itibaren de kişi adı olarak kullanılmaya başlamıştır.

Bayram sözcüğünün diğer yazı tarzlarındaki yazımları;

Arabî Yazım: بايرام

Tabğaç-Çin Yazımı: 巴伊拉姆

Bâkiyye: ᒍ ḶIમM

Göktürk-Orkun: 𐰉𐰖𐰺𐰢

Türkiye ve birçok ülkede Dinî ve Resmî Bayramlar olmak üzere iki ayrı dala ayrılmış bayramlar bulunur. Ülkemizin bayramları şunlardır;

Resmî Bayramlar:

  • 1 Ocak Yılbaşı – Yeni yılın ilk günüdür.
  • 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı
  • 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü – İşçi Bayramı
  • 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı
  • 30 Ağustos Zafer Bayramı
  • 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı

Dinî Bayramlar:

  • Ramazan Bayramı
  • Kurban Bayramı
  • Hicrî Yılbaşı
  • Aşûra Ayı
  • Kandiller: Regaip, Miraç, Berat, Kadir, Mevlit.

*Esasında bakıldığında İslamî olarak sadece iki bayram vardır; Ramazan ve Kurban Bayramı.

Hıristiyanlara Özgü Dinî Bayramlar:

  • Noel Bayramı
  • Epifani Bayramı
  • Paskalya Bayramı
  • Pankot Yortusu

Türkî Bayramlar:

  • Hıdrellez
  • Nevruz – Yeni Yıl, Baharın gelişi.

[1] Site: Dilandlanguage Blogspot, Erişim: 04.06.2017, https://dilandlanguage.blogspot.com/2014/03/bayram-kelimesinin-kokeni.html