Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı

  • 1920’lerden günümüze değil devam eden dönemi kapsayan edebiyat akımıdır. 
  • Temeli Atatürk ilkeleriyle devrimine ve Kurtuluş Savaşı’na dayanır. 
  • Milli edebiyat ile iç içe, adeta onun devamı niteliğindedir. 
  • Edebiyatın İstanbul sınırlarıyla kalmayıp, tüm Anadolu’ya yayıldığı dönemdir. 
  • Toplumsal sorun ve sıkıntıların çok daha fazla ele alınıp, işlenmeye başlandığı dönemdir. 
  • Türk halkbilimi, halk sanatları ön plana çıkmıştır.
  • Batı edebiyatına yakınlık takip edilip, batı edebiyatındaki gelişmeler yakından ele alınmıştır. 

Cumhuriyet Dönemi Edebiyat Akımları

Beş Hececiler

  • Beş hececiler milli edebiyattan etkilenmiştir. 
  • İlk başta aruz ölçüsü kullanılsa da sonrasında tamamen hece ölçüsüne geçilmiştir. 
  • Yapıtları yalın dille kaleme alınmıştır. Söz sanatına en az düzeyde yer verilmiştir. 
  • Vatan-millet sevgisi, kahramanlık ve ülke güzellikleri temel olarak işlenen konular olmuştur. 
  • Beş hececiler topluluğunun önde gelen yazar ve şairleri; Faruk Nafiz Çamlıbel, Enis Behiç Koryürek, Halit Fahri Ozansoy, Yusuf Ziya Ortaç ve Orhan Seyfi Orhon’dur. 

Yedi Meşaleciler

  • Sabri Esat Siyavuşgil, Vasfi Mahir Kocatürk, Yaşar Nabi Nayır, Cevdet Kudret, Kenan Hulusi, Muammer Lütfi ve Ziya Osman Saba batı edebiyatını takiben özgün şiirler kaleme almak amacıyla bir araya gelmiştir. Bu doğrultuda gerçekleştirilen hareket ve edebi çalışmalar “Yedi Meşaleciler” olarak anılmaktadır. 

Garip Hareketi / Birinci Yeni

  • Bu hareketin öncüleri Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat Horozcu ve Melih Cevdet Anday’dır. 
  • “Şiir, hayata yaklaştığı sürece başarılıdır.” Görüşü savunulur. Şiirde basite indirme söz konusudur.
  • Vezin, Kafiye, Nazım biçimlerindeki kurallara bağlı kalınmamış, serbest şiir ölçüsü savunulmuştur. 
  • Söz sanatları kullanılmamıştır. 
  • Bilinçaltına yönelim, sürrealist akıma yaklaşım söz konusudur. 

1920 – 1960 Arası Toplumcu Şiir

  • “Toplum için sanat” anlayışıyla eserler kaleme alınmıştır. 
  • Fütürizm akımından etkilenilmiştir. 
  • İçeriğin önemli olduğu savunularak şiirlerde ölçüsüz, biçimsiz ve uyaksız yazımlar gerçekleştirmişlerdir. Sanat kaygısı güdülmemiştir. 
  • Toplumcu Şiir akımının en önemli temsilcileri Nazım Hikmet, Rıfat Ilgaz, Aziz Nesin, Şevket Süreyya Aydemir, Ahmed Arif, Ceyhun Atuf Kansu ve Ercüment Behzat Lav’dır. 

İkinci Yeniler

  • “Şiiri şiir olarak düşünmek” fikri savunulmuştur. 
  • Soyut, imgesel anlatım ve çağrışım gücüne dayanarak özgü şiirler kaleme almış, şiirsel anlatımlar yapmışlardır. 
  • İlhan Berk ve Edip Cansever ile Ece Ayhan en önemli ikinci yeniler akımı temsilcileridir. 

İkinci Yeni Sonrası 1960 – 1980 Arası Toplumcu Şiir

  • İkinci yenilere tepki olarak doğan, Ant dergisi çevresinde toplanan Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Süreyya Berfe ve Özkan Mert ile gelişimi başlayan edebiyat akımıdır.
  • Marksist ideoloji benimsenmiştir. 
  • Eserlerde direnme, anarşi, isyan, insan hakları, işçi sınıfı ve sorunları, düzene karşı eleştiri, yaşama sevinci vb. konular işlenmiştir. 

Hisarcılar

  • Garip edebiyat akımına karşı ortaya çıkmıştır. 
  • İlk şiirleri Çınaraltı dergisinde yayınlanmıştır. 
  • Akabinde 1950 – 80 yılları arasında Hisar adlı dergide eserler yayınlanmış ve yazılmaya devam etmiştir. 
  • “Sanatçı bağımsız olmalı” düşüncesi savunulmuştur. 
  • Yenileşmek için ise geleneklerden uzaklaşmak gerektiğine, yabancı edebiyatın kopyalanmasına dik biçimde karşı durmuşlardır. 
  • Mehmet Çınarlı, İlhan Geçer ve Mustafa Necati Karaer önemli temsilcilerindendir. 
  • Batı edebiyatından örneklerin tıpkı halinde veya uyarlama yapısında alınmasına karşı çıkmış, geleneklerden de yenileşmek için uzaklaşılmasını uygun bulmamışlardır. 

Türk Edebiyatında ayrıca “Maviciler, Mistik Düşünceler/İç Dünyayı Araştıranlar, Memleket Edebiyatı, Son Dönem Türk Şiiri” gibi edebi akımlar da bulunmaktadır. 

Divan ve Halk Edebiyatı haricindeki diğer çoğu edebi akım batıda ortaya çıkan edebi akımlardan ve siyasî düşüncelerden fazlasıyla etkilenmiştir. 

Mevlüt Baki TAPAN