Piri Reis (1465-1554)

Piri Reis Osmanlı döneminde yaşamış asıl adı Muhyiddin Pîrî Bey’dir. Künyesi Ahmet ibn-i el-Hac Mehmet El Karamani’dir denizci ve bir kartograf yani haritacıdır. Harita çizip harita ilmi ile hem hal olmuş büyük bir bilim insanımızdır. Aynı zamanda deniz bilimleri ile uzmanlaşmış ve denizcilik tarihine büyük katkılarda bulunmuş bir kaptandır.

1465 yılında Karaman’da, Hacı Ali Mehmed’in oğlu ve Türk denizciliği ekolünün ustası olarak bilinen, Karaman’lı Kemal Reis’in yeğeni olarak dünyaya gelmiştir. O dönemde Osmanlı İmparatorluğu sınırlarına katılan Karamanoğulları Beyliği’nin ileri gelenlerinin Fatih Sultan Mehmed’in emriyle İstanbul’a göç ettirilenleri arasında olan Kemal Reis ve ailesi, önce İstanbul’a, daha sonra da, Gelibolu’ya giderek yerleşti. 1481’de Akdeniz’de korsanlık yapmaya başlayan Piri ve amcası Kemal Reis, 1491’den sonra Sicilya, Sardunya, Korsika adalarına ve Güney Fransa kıyılarına yapılan akınlara katıldılar.

1486’da Granada’nın Osmanlı Devleti’nden yardım istemesi üzerine, 1487 – 1493 yılları arasında, gemilerle Granada’lı Müslümanlar’ı İspanya’dan Kuzey Afrika’ya taşımakla görevlendirildiler. Piri Reis Çanakkale Gelibolu da doğmuştur. Amcası Kemal Reis ile birçok sefere katılmış, amcasının ölümünden sonra Gelibolu’ya yerleşmiş 1513 yılında ilk dünya haritasını çizmiştir. Ayrıca antik çağda adına Dardanel dediğimiz vilayet ise Çanakkale’dir.

Atlas okyanusunu, İber yarımadasını (iber yarımadası Avrupa’nın Akdeniz’e uzanan üç yarım adasından biri olup, İspanya ve Portekiz topraklarında yer almasına rağmen eski adı ile Septe boğazı günümüzün Cebelitarık boğazı ise birleşik krallık yani İngiltere’nin kontrolünde bir yerdir.) Afrika’nın batısı ile Coğrafi keşiflerden sonra ise buraya Avrupalıların yenidünya diyecekleri Amerika’nın doğu kıyıları kapsayan üçlü birlik parçası, bu haritanın günümüze ulaşan bil bölümüdür.

Çizime bakarak Batı Avrupa, Batı Afrika ve Güney Amerika’nın doğu kıyılarını kolayca görüp tanıyabiliriz. Bu haritayı dünya çapında önemli hale getiren yönü hala bulunamamış olan Amerika haritası bilgileri içeriyor olmasıdır.

Derlediği denizcilik notlarını “Kitab-ı Bahriye” adlı muhteşem eserinde bir araya getirmiştir. Gerçek manada haritacılık “Piri Reis” ile başlamıştır. Kitab-ı Bahriye önemli bir denizcilik eseri olarak önemini korumaktadır.

Çizdiği haritalar bütün dünyada büyük hayranlık ve hayret uyandırmaktadır. Her zaman olduğu gibi her devletin içindeki bazı kötü niyetli yöneticiler tarafından, politik amaçlardan dolayı çeşitli suçlamalara maruz bırakılarak idam edilip şahadet şerbetini içmiştir.

Bireysel çıkarlar veya kontrolü başkaları tarafından yönetilen fakat başarılı insanlar sürekli engellenmiştir. Yakın zamanda Aselsan’ın şehit mühendisleri elli küsur yıl önce uçak ve silah fabrikalarımızın sahipleri gibi daha geçmişe gittikçe adını unuttuğumuz binlerce insanımız 15. Yüzyıl dan belki de daha eski zamanlara kadar bu kavga hep böyle devam etmiştir ne yazık ki…

Salih ÖZIŞIK