Seri 2
Halk Dili
Bir halkın her alanda, her yerde konuşmakta olduğu dile halk dili denilmektedir.
Kısmen ülke diline ve ana diline anlamca yakın olarak kullanılmaktadır. Yabancı dile karşı oluşur veya yüksel dil seviyesinden ayrı biçimde şekillenerek ortaya çıkar. Orta ve Batı Avrupa coğrafyasında halk dilleri yüzlerce yıl dini ayinlerde ve edebi eserlerde kullanılmıştır. Latince bu dillerden en bilinmekte olanıdır. Karl der Grosse dönemi Almancası inançların arabuluculuğunda halk dili olarak büyük önem kazanmıştır. Martin Luter’in İncil çevirisi de bu maksatla hizmete sunulmuştur.
Hint coğrafyasında halk dilleri kutsal Sanskritçeden çok fazla uzaklaşmış durumdadır. Arapça yazı dili ise yalnızca cami ve mescitlerde, yazışma ve uluslararası alanlarda kullanılmaktadır. Arap yazışma dili olarak kullanılırken, halk dilleri farklı bir türde kullanılır. Eski Doğu’da Hıristiyanlar hala daha ayinlerinde Hz. İsa tarafından konuşulan Süryanice (Aramice – Aramca) dilini kullanmaktadır.
Yazı Dili
Yazı dilinden maksat resmi olarak tespit edilmemiş işaret sistemini belirtmektedir. Ancak yazı dilinin kendine özgü kuralları ve yazımsal sistemi bulunur. Metinlerde kendini gösteren dildir. Yazı dili, 13. Yüzyıl itibarıyla canlanmaya başlamıştır.
Konuşma Dili
Gündelik dil yahut genel geçer dil olarak nitelendirilen konuşma dili olup, toplumsal ilişkilerde kullanılan standart dil değildir. Konuşma dili daha çok bir lehçe veya yüksek dil ile lehçe arasında ara bir durumu nitelendirir. Konuşmacının eğitim seviyesi ve kültürel niteliği, sosyal çevresi, dini ve sosyal ortamı konuşma dilini etkileyen faktörlerdir.
Türkiye’de yazı diline en yakın konuşma dili İstanbul Türkçesi kabul edilir. Türkiye’de çok fazla yüksek dil olarak bir ayrım söz konusu değildir. Ancak yine de konuşma dili, İstanbul Türkçesinden kamusal alanda, tiyatro ve sinema camiasında ve de şiirlerde farklılık gösterir. Günümüzde yüksek konuşma dili ise gazete ve dergilerdeki makale ve denemeler, televizyon ve radyolarda konuşulan Türkçedir. Konuşmacı için bu normal bir konuşma dili olarak adlandırılmaz.
Günümüzde yaygın kitle iletişim araçları şive, lehçe ve ağızların azalmasını sağlamıştır. Artık standart yüksel dilde konuşma popülerleşmiştir.
İşaret Dili
İşitme kaybı olan, dilsiz veya hiç duyamayan kimselerin iletişim için kullandığı görsel algılamaya dayalı doğal dil sistemine İşaret Dili denilir. Sağır ve dilsizlere yöneliktir. Temel içeriğinde mimik, görsel işaret, eylemsel hareket, dokunsal tasvirleşme, sessiz kelimeler vb. bulunur.
Tarihte ilk işaret dili Osmanlı dönemine uzanmakta olup, Osmanlı saraylarında kullanılmıştır. Profesyonel gelişimi ise Amerika ve Fransa coğrafyasında şekillenmiştir. Türkiye ve Kıbrıs’ta konuşulan işaret dili, “Türk İşaret Dili” olup Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde desteklenmektedir. Uluslararası İşaret Dili (International Sign Language”) ise “Gestuno” olarak kabul bilinir. 1951 yılında “Dünya İşitme Engelliler Federasyonu bünyesindeki kongre tarafından yapay olarak geliştirilmiş yapay işaret dilidir. Ayrıca 1500 işaretten oluşan bir de kitap federasyon tarafından yayınlanmıştır. Fakat gerçek bir dil gibi somut dil bilgisi kuralları bulunmamaktadır.
İşaret dilleri ülkeden ülkeye, bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir. Almanca alanında Almanca İşaret Dili (DGS) Almanya bölgesinde aktif kullanılırken, Avusturya bölgesinde Avusturya İşaret Dili (OGS) kullanılır. Doğal diğer somut dillerde olduğu gibi işaret dilleri arasında da işaret ve söylemlerde benzerlikler bulunur. Yeni Zelanda gibi ülkelerde İşaret Dili resmi dil olarak da kabul görür ve Yeni Zelanda resmi işaret dili (NZSL) Yeni Zelanda İşaret Dili’dir.
İşaret Dili Yazısı
Birden fazla girişim olmasına karşın henüz ne yazık ki günlük kullanım için güvenilir biçimde işaret dili yazıya dökülebilmiş değildir. Bilimsel araştırmalara yönelik “Not Alma Sistemleri” mevcuttur. El biçimleri, el duruşları, vücut kısımlarındaki hareketler vb. çözümlemelerin bulunduğu temsili işaretlerle yazısal derlemelere yönelik çalışmalar vardır. “SignWriting” olarak adlandırılan bir işaret dili yazısı aslında geliştirilmiş ve birtakım işaretlerden oluşan sistem haline getirilmiştir.
Yapısal ve Şekli Diller
Biçimsel dil olarak nitelendirilen birtakım diller de vardır. Birçok bilgisayar programlama dili temelinde teorik düşüncelere ve nesnel düşüncelere dayanmaktadır. Programlama dilleri bu sınıflandırmaya girmektedir. Java, Basic, Perl, Python, PHP, Javascript, C#, C++ örnek programlama dili olarak gösterilebilir.
Mevlüt Baki TAPAN