Yayılmacılıkta hükümetler ve devletler topraklarını, güçlerini, zenginliklerini veya nüfuzlarını ekonomik büyüme, yumuşak güç ya da sömürgeciliğin askeri saldırganlığıyla genişletirler.
Anarşi, yeniden birleşme veya pan-milliyetçilik bazen yayılmacılığın meşrulaştırılması için kullanılır, ancak yalnızca açık amaç kaybolan bölgeleri fethetmek veya ata topraklarını ele geçirmek olduğunda kullanılır.
Önceki mülkiyet iddialarından farklı olarak, arazilerin nihayetinde istilacıya ait olacağı perspektifiyle yayılmayı meşrulaştırmak için kullanılır.
Yayılma Teorileri
İbn Haldun, yeni kurulan hanedanların, sosyal bütünlükleri veya asabiyyetleri olduğu için, ‘sınıra genişleme’ yapabildiklerini yazar.
Sovyet iktisatçısı Nikolai Kondratiev, kapitalizmin teknolojik yeniliklerle yönlendirilen 50 yıllık yayılma / durgunluk döngülerinde ilerlediğini teorize etti. İngiltere, Almanya, ABD, Japonya ve şimdi Çin, birbirini izleyen bu dalgaların ön saflarında yer aldı.
Crane Brinton Devrim Anatomisi’nde, devrimi, örneğin Stalinist Rusya, ABD ve Napolyon İmparatorluğu’nda yayılmanın itici gücü olarak görmüştür.
Christopher Booker, hüsn-ü kuruntunun Avrupa Birliği’nde olduğu gibi kısa ömürlü ve dengesiz bir ‘rüya evresi’ oluşturabileceğine inanmaktadır.
Geçmiş Örnekler
I. Çar I. Nikolay’ın militarist ve milliyetçi saltanatı (1825-1855), İran’a (1826-1828) ve Türkiye’ye (1828-1829) karşı fetih savaşlarına yol açtı. Kafkasya bölgesindeki çeşitli isyancı kabileler ezildi.
1830’da Polonya isyanı acımasızca ezildi. 1848’de Rus birlikleri, Macar isyanını bastırmak için Avusturya-Macaristan’a geçti. Azınlık etnik gruplarını zayıflatmak için ruslaştırma politikaları uygulanmıştır.
Nicholas ayrıca Saint Petersburg’da Kremlin Sarayı ve yeni bir katedral inşa etti. Ancak Pan-slavism hırsı, 1853’te Türkiye ile daha fazla savaşa yol açtı, İngiltere ve Fransa’yı Kırım’ı işgal etmeye kışkırttı ve Nicholas, yenilgisinde kederden öldü.
İkinci Alman İmparatorluğu (1871–1918), Bismarck yönetiminde orduyu da reform ve genişleten bir sanayi devrimi geçirdi. Polonyalılar ve Katolikler zulüm gördü. Afrika ve Çin’de koloniler satın alındı. 1890’da II. Kaiser Wilhelm Bismarck’ı görevden aldı ve İngiltere ile bir silah yarışına ve daha sonra Birinci Dünya Savaşı’na yol açan birinci sınıf bir donanma inşa etmeye karar verdi.
1933’ten itibaren Hitler yönetimindeki Üçüncü Reich, 1938’de Rheinland, Sudetenland, Avusturya ile birleşmeyi (Anschluss) ve ertesi yıl tüm Çek topraklarını talep etti.
Savaş başladıktan sonra Hitler ve Stalin Polonya’yı Almanya ve SSCB arasında bölüştürdü.
Sömürgecilik, bir tür yayılımcılık, genel olarak onları sömürgeleştiren ülkenin yararına geliştirmek veya sömürmek amacıyla, otoriteyi diğer insanlar veya bölgeler üzerinde genişletmeye veya korumaya çalışan bir ulusun politikasıdır.
Avrupa sömürge dönemi, birkaç Avrupalı gücün Amerika, Afrika ve Asya’da koloniler kurduğu 15. yüzyıldan 20. yüzyılın ortalarına kadar olan dönemdi.
Hamza ERBİR