Mütercim, kitap, sözleşme, hukukî yazışmalar ve metin gibi yazılı bir ürünü bir dilden başka bir dile çeviren uzman kişidir. Tercümandan farkı ise mütercimin yazılı çeviri yapması, tercümanın ise sözlü çeviri yapmasıdır. Yani mütercimler yazılı, tercümanlar sözlü çeviri yaparlar. Bir dili bilen kişi tercümanlık yapabilir. Ancak çevireceği dillerde okuryazarlığı olmayan, dil bilgisi kural ve inceliklerini bilmeyen birisi mütercim olamaz ve mütercimlik yapamaz. Mütercimlik daha detaycı bir uzmanlık gerektirmektedir. Çevirdiği dilde okuma ve yazmayı iyi bilen bir kişi, aynı zamanda tercümanlık da yapabilmektedir.
Mütercim Tercümanlık Bölümü, üniversitelerin dört yıllık lisans programları kapsamında eğitim-öğretim vermektedir. ÖSYM tarafından hazırlanan üniversite sınavında yeterli puanı alma zorunluluğu bulunur. Mütercim Tercümanlık Bölümünde ilk yıllar yazı becerileri, metin çözümleme ve kelime köklerini öğrenme – kavrama üzerine değinilmektedir. Sonraki yıllar ise yoğun olarak yabancı dil bilgisi, çeviri yeteneklerini geliştirme ve not alma teknikleri ile profesyonel çeviri yapma yöntemleri öğrencilere öğretilir.
Türk Dili, İngilizce Yazı Becerileri, İngilizce Sözcük Bilgisi, Dilbilimine Giriş, Çeviriye Giriş, Konuşmalarda Not Alma, Duyulanı Anlama, Çeviri Kuramı, Yazılı Metinlerin Sözlü Çevirisi gibi dersler özellikle okutulmaktadır. Büyük oranda yazılı ve sözlü çeviri yapabilme kabiliyetlerini geliştirmeye yönelik eğitim – öğretim verilmektedir.
Mütercim Tercümanlık Bölümünün Amacı: Yabancı dilde yazılmış bir metni, başka bir dile yazılı – sözel olarak çevirebilen nitelikli uzmanlar yetiştirmek temel amaçtır.
Eğitim Süresi: Bir yıl hazırlık olabilmektedir. Hazırlık ile beraber beş yıldır.
Mütercim Tercümanlık Bölümü ve Mesleğinde İlerleme
Kaynak ve hedef dili çok iyi biçimde bilmek olmazsa olmaz kuraldır. Çevirdiği dillerde gerek yazılı, gerek sözlü birçok donanıma sahip olmalıdır. Belli konularda da ayrıca uzman olunmalıdır. Belli alanlarda uzmanlaşmak önemlidir. Hukuk, sağlık, dış ticaret, iktisat, bilgisayar, teknoloji, kozmetik vb. alanlarda yeterli bilgi ve birikime sahip olunması, bu alanda ilerlemeyi kolaylaştırmaktadır. Mütercim Tercümanlık Bölümünden mezun olan kimseler ayrıca yeminli mütercimlik belgesine sahip olarak da bu bölüm ve alanda kariyer basamaklarını çıkabilir.
Ehli ve İyi Bir Mütercim Tercüman Nasıl Olunur?
Evvela çevirdiğiniz dillere yeterli düzeyde hâkim olmak zorundasınız ve o dillerde yazım, konuşma ve belli edebi – kültürel kurallara ve kullanımlara aşina olmalı, gerekli bilgileri bilmelisiniz. Üst düzeyde genel akademik ve sözel yeteneğe sahip olması gerekiyor. Mütercim Tercümanlık, sevilirse yapılabilecek bir meslektir. Sevmeden yapılabilecek ve idare edilebilecek bir meslek değildir. Zorlu ve gelişimi zorunlu olan mesleklerdendir. Yeni şeyleri öğrenmeye hevesli, yaptığınız işten zevk alıyor olmalısınız. Okuduğunuz bir metni, parçayı, deyimi ve cümleyi çok kolay, basit ve hızlıca anlayabilmelisiniz. Okuma ve yazma becerileriniz iyi olmalıdır. Her şeyden önce bol okumalı ve çokça yazmalı, sıkça çeviriler yapmalısınız. Çeviri yapılırken tarafsızlık ilkelerine, gizlilik unsurlarına ve metinlerin doğruluğuna önem vermelisiniz. Asla emek ve gayretlerinizi değersizleştirip, üç beş kuruşa heba etmemelisiniz.
Günümüz küreselleşme çağında teknoloji olabildiğine gelişiyor, çeviri ve dil alanındaki gelişimlerde devam ediyor. Fakat hala büyük oranda dil bilen elemanlara ve özellikle mütercim tercümanlara ciddi ihtiyaç var. Mütercim Tercümanlık Bölümü, uzun yıllardır rağbet gören, meslekî alanı her daim var olan ve azalmayan, kişinin kendisini geliştirmesine olanak sunan, iş potansiyeli yüksek bölümlerdendir. İlerleme safhası kişinin kendini geliştirmişliğine ve eğitimine bağlıdır.
Mütercim Tercümanlık Bölümü İş Alanları
Çeşitli kamu kuruluşları başta olmak üzere birçok özel kurum ve kuruluşla iş bulma imkanına sahiplerdir. Genel itibarıyla çalışma alanları şunlardır;
- Dışişleri Bakanlığı,
- Kültür ve Turizm Bakanlığı,
- Yayınevleri,
- Magazin Dergileri,
- Gazeteler,
- Film Stüdyoları,
- Uluslararası Kuruluşlar vb.
Ayrıca birçok mütercim tercüman, kendi özel bürosunu kurup, bireysel olarak da mütercim tercümanlık yapmaktadır.
Mütercim Tercümanlık Uzmanlık Alanları
Genelleme veya kısıtlama aslında söz konusu değildir. Ancak yaygın olarak çalışma alanları arasında yer alan birtakım uzmanlık alanından bahsedilecek olursa, Hukuk, Sağlık ve Dış Ticaret alanları başta gelmektedir. Bunlara ilaveten;
- İşletme, İktisat, Kozmetik, Tarih, Bilgisayar, İlaç Sanayi, Edebiyat vb. alanlar bulunmaktadır.
Not: Yeminli Mütercimlik Belgesine sahip mezunlar, çeviri bürolarında çalışabilmektedir.
Mütercim Tercümanlık Bölüm Mezunlarının Unvanı ve İşleri
Bölümden başarıyla mezun olan adaylar, “Mütercim Tercüman” unvanı kazanmaktadır. Genel işin kökünde çevirmek bulunur. Fakat yapılan iş, çalışılan kurum ve görev birimine bağlı olarak çeşitlendirilmektedir. Dilbilimci olarak bir kurumda çalışan mütercim tercüman, bir dilin dil yapısını, kaynağını, başka diller ile olan ilişki ve bağlarını araştırır. Fonetik, anlam, dilbilgisi (gramer) kurallarını uygulayarak dilin gelişimini inceler. Tek ve birleşik sözcüklerin, eklerin ve takıların durumlarını, gelişimlerini inceler. Anlam değişimleri üzerine inceleme, araştırma ve çalışmalar yapar.
Tercümanların işi iki kapsamlı gerçekleşmektedir.
- Eş zamanlı tercüme: Bir dilde konuşulanları diğer dile konuşma devam ederken eş zamanlı çevirme işlemidir. Uluslararası konferanslarda ciddi gereklilik arz eder. Tercüman kabinde oturup, kulaklık ile konuşmacının söylediklerini dinlerken aynı anda da mikrofona çeviri yapar. Konuşulanları tercümesini yaparak söyler. Dinleyiciler de bunu kulakları ile dileyip, kendi dillerinde anlarlar. Eş zamanlı tercümede tercüman, konuşmacıyı ve konuşulanları çok dikkatli dinlemek, onun jest ve mimiklerini takip etmek zorundadır. Ayrıca bu da iyi bir insan tanıma ve bilme bilgisi gerektirdiği gibi, ileri düzey lisan bilgisi de gerektirmektedir. Dikkatli, sabırlı olmak gerekir. bu işlemi yapan tercümanlara, “Simültane Tercüman” denilmektedir.
- Akabinde Tercüme: Tercüman, konuşma bittikten sonra söylenenleri çevirmektedir. Her cümle iki defa söylenmektedir ki, bu da zaman alır. Bu tercümede ise tercüman söyleyicinin konuşma ve cümlelerini hatırda tutmak, konuşmayı değiştirmeden çevirmek zorunda olduğu için büyük dikkat ve algı gerektirir.
Tercümandan farklı olarak mütercimler ise bir dille yazılmış yazılı bir metni farklı bir dile (kaynak dile) çeviri yapar ki, sözlü özetleme yapabilseler de çoğunlukla yine tekrar yazılı biçimde çeviri yapmaktadırlar.