Sizlere, geçtiğimiz günlerde ziyaret ettiğim de facto ülkeden bahsedeceğim. Moldova Cumhuriyeti sınırlarında kalan, başkent Kişinev’den arabayla yaklaşık 1.5 saat sonra varabildiğiniz bir ülke burası. Moldovalılar/Romanyalılar buraya, Dinyester Nehri’nin ötesi anlamına gelen “Transdinyester” diyor. Bölgenin Rusça ismi ise “Pridnestrovya”. Dünya’da birkaç de facto devlet var ve bunlar halen varlıklarını sürdürüyorlar. Bu devletler sırasıyla “KKTC, Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester, Somaliland ve Tayvan’’dır. Transdinyester ile ilgili bilgilere geçmeden önce Moldova hakkında konuşalım. Moldova, Doğu Avrupa’da denize kıyısı olmayan S.S.C.B’den bağımsızlığını 1991 yılında kazanmış bir Avrupa Devleti. Komşuları Romanya ve Ukrayna. Başkenti Kişinev. Moldova, yönetim olarak 3 kısma ayrılmıştır; ülkenin başkenti ve kuzeyi, Hristiyan Gagavuz Türklerinin yaşadığı Gagavuzya ve ağırlıklı olarak Rus kökenlilerin yaşadığı Transdinyester.
Tarihsel olarak, Transdinyester, Sovyetler Birliği dağılınca, 2 Eylül 1990 yılında Moldova’dan bağımsızlığını ilan etmişlerdir. O yıllarda, de facto ülke bağımsızlığını ilan etmesine rağmen Moldova yönetimi ile anlaşmazlığa düşmüşler ve bunun sonucunda da 2 Mart 1992’de başlayıp, 21 Temmuz 1992’de sona eren Moldova ile Transnistria (Transdinyester) arasında savaş yapılmıştır. İki taraf da çok sayıda kayıp verdikten sonra 1992 yılında taraflar ateşkes ilan etmiştir ve Moldova yönetimi, Transdinyester’i özerk bir De Facto devlet olarak kabul etmiştir. Transdinyester’de halk, ağırlıklı olarak Rusça konuşurlar ve dükkan tabelalarının hepsi Kiril Alfabesi ile yazılmıştır. Ülkenin bir ordusu, parlamentosu ve para birimi bile var. Para birimlerinin ismi ‘Transdinyester Rublesi’dir.
Ülke, Ukrayna’nın meşhur Odessa limanına sadece 103 km uzaklıktadır. Ülke’de insanlar çifte pasaporta sahipler. Ekonomik durum kötü olduğundan ve üretim de olmadığından Rusya her sene buraya yüklü miktarda para yardımı yapıyor. Kısacası ülkedeki çoğu kişi Rusya ve Putin yanlısı. Bu gerçeğe rağmen hatırı sayılır Moldovalı da ülkede yaşam sürmektedir. Transdinyester’i, yine dünyada hiçbir devletin tanımadığı Güney Osetya, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti ve Abhazya tanımaktadır. Ülkenin resmi ideolojisi ‘Sosyalizm’dir. Yani, bu ülkedeki insanlar halen Lenin’i onların liderleri olarak kabul etmektedirler. Öyle ki, ülkenin hemen hemen her yerinde Lenin büstü ve heykellerini bulmak mümkün. Bu da son derece normal çünkü Trandsinyester, Avrupa’nın resmen tek sosyalist ülkesi konumundadır. Bugün dünyada yaklaşık 7000 Lenin heykeli halen ayakta kalmaya devam ediyor. Transdinyester’de Parlamento binasının önünde 16 m uzunluğunda pelerinli bir Lenin heykeli bulunmaktadır.
Transdinyester Meclis binası önündeki 16 m uzunluğundaki Lenin heykeli
Bu arada, Transdinyester’in başkenti Tiraspol. Tiraspol’dan sonraki en büyük şehri ise Bender, diğer adıyla “Tighina”. Bender, bir geçit veya boğazı koruyan istihkam anlamına geliyor. Bu yerden Evliya Çelebi seyahatnamesinde bahsetmiştir. 16. yüzyıl’da burası Kanuni Sultan Süleyman döneminde Osmanlılar tarafından ele geçirilir (Bender Kalesi). O günden bugüne şehrin ismi değişmez ve aynı kalmıştır.
Tiraspollu vatandaşlara sorulduğunda kendilerini Rusya Federasyonu’na yakın görmekteler ve Rusya ile kara bağlantıları olmamasına rağmen Rusya Federasyonu’na katılmak istemekteler. Onlara göre, Moldova, Trandinyesterlilere ne maddi ne de manevi herhangi bir yardımda bulunmuşlardır. Bu sebeple halk, Moldovalıları sevmez. Transdinyesterlilerin çoğu Rusya’ya çalışmaya gidiyorlar ve bu sayede evlerine ekmek götürebiliyorlar. Ülkede dikkat çeken bir diğer şey ise, Sheriff adlı şirketin ülkede siyaseti, ekonomiyi ve futbolu domine etmesi. Sheriff şirketinin Rus KGB ile bağlantıları bulunuyor. Ülkedeki benzin istasyonlarının ismi bile “SHERIFF”tir. Sheriff aynı zamanda Moldova Süper liginde oynayan bir futbol kulübüdür. Kulübün tam ismi “SHERIFF TIRASPOL”dur. 28 Eylül 2021 yılında La Liga’nın güçlü takımı Real Madrid’i 2-1 yenerek büyük bir mucizeyi gerçekleştirmişler ve adlarını uluslararası futbolda duyurmuşlardır.
Yakın zamanda de facto ülke Transdinyester, Moldova hükümetinin artan baskısından sonra Rusya’dan koruma talep etmiştir. Rusya, Ukrayna’nın Transdinyester’i işgal edeceğini söylemiş ve Moldova iddiaları yalanlamıştı. Politik çalkantılar nedeniyle bir türlü umduğu istikrarı yakalayamayan ülke, an itibariyle Rusya ve Ukrayna’nın hedefinde bir de facto devlet olarak varlığını sürdürüyor.
Transdinyester’e Nasıl Gidilir?
Ülkeye gitmenin en kolay yolu Kişinev Büyük Otobüs Garından kalkan Tiraspol dolmuşlarına binmek. Sınır kontrolünde Rus askerler size ne için ziyaret ediyorsunuz diye sorduğunda “I’m only a tourist” (Ben sadece bir turistim) demeniz yeterli olacaktır. Pasaportunuza mühür vurmuyorlar. Bunun yerine size, vize yerine geçen ve kimlik bilgilerinizin ve ülkede kaç gün kalabileceğinizi gösteren beyaz bir kağıt veriyorlar. Bu kağıdı, Transdinyester’den çıkana kadar saklamalısınız. İyi gezmeler dilerim.
Furkan ARISOY