IBAN sözcüğü İngilizce International Bank Account Number sözcüklerinin baş harflerinden meydana gelmiş olup Uluslararası Banka Hesap Numarası anlamına gelmektedir. IBAN, Avrupa Bankacılık Standartları Komitesi (European Banking Standarts Committee) tarafından geliştirilen ve ISO (International Organizasyon for Standardization) kurumu tarafından kabul edilmiş uluslararası standartlara sahip bir banka hesap numarasıdır.
IBAN, hem güvenilir hem de hızlı işlem kabiliyeti ile önce Avrupa’da, sonra da diğer ülkelerce çok çabuk kabullenilmiştir. Her ülkenin ıban numarası uzunluk olarak farklılık gösterebilmekle birlikte en fazla 34 haneden oluşmaktadır. IBAN sistemi yurt içinde ve yurt dışında yapılacak olan para transferlerinin kapsamı ve hacmi genişlediğinden pek çok hatalı işlem ve bundan kaynaklı oluşan işlem ve zaman maliyetlerini, kara para aklama, dolandırıcılık ve sahtecilik faaliyetlerini de en aza indirerek kontrol mekanizmasını geliştirmiştir.
IBAN, dünyadaki bütün banka hesapları içinde yalnızca bir hesabı işaret eden rakam ve harflerden oluşurken, her hesabın da bir IBAN numarası bulunmaktadır. Dolayısıyla bir müşterinin birden fazla hesap numarası olabileceği gibi birden fazla IBAN bilgisi de olabilecektir. Bir IBAN numarası en fazla 34 haneden oluşmaktadır. Görselde de belirttiğim üzere IBAN numarası hane sayısı pek çok ülkede değişkenlik göstermektedir.
Danimarka’da ve Hollanda’da IBAN sayısı 18 iken, Almanya ve İngiltere’de 22 olarak belirlenmiştir. Ülkemizde ise IBAN numarası 26 haneden meydana gelmektedir IBAN’ın ilk dört hanesi; iki hanesi bankanın bulunduğu ülkeye ait ülke kodu ve diğer iki hanesi IBAN’ın doğru ve geçerli olup olmadığını gösteren kontrol rakamlarıdır. IBAN’daki sonraki 5 hane banka kodunu ifade ederken, rezerv alan ise tek basamaklı olup değiştirilene kadar sıfır kabul edilmektedir.
Yukarıda da bahsetmiş olduğum banka kodu ISO 3166 standardına göre belirlenirken Kontrol hanesi ISO 7064 standardına uygun olarak oluşturulan MOD 97-10 yöntemi kullanılarak doğrulama ve güvenlik denetimi yapmaktadır. IBAN’daki son 16 hane ise bankaların müşterilerine tesis etmiş olduğu hesap numarasıdır. IBAN doğrulaması ise IBAN’ın ISO 13616 nolu standarda göre uygun formatta oluşturulup oluşturulmadığını kontrol eden bir mekanizmadır. Bir müşterinin bir başka ülkeye ya da bir başka banka hesabına para transferi yapması durumunda alıcının IBAN bilgisi gönderici banka tarafından kontrol edilir.
IBAN bilgisi hatalı ya da yanlış kayıtlanmış ise işlem alıcı bankaya gönderilmez ve yanlış işlemin önüne geçilmiş olur. IBAN standardı uygulayan ülkeler ISO tarafından 2007 yılından itibaren görevlendirilen SWIFT’e (Society For Worldwide Interbank Financial Telecommunication) başvurmuş ve SWİFT tarafından alınan başvurular diğer kayıtlı ülkelere duyurularak IBAN’ın ödeme sistemlerinde kullanılması sağlanmıştır (TBB Bankacılar Dergisi). Swift sistemi BIC (Bank Identifier Codes) yani Banka Tanımlama Kodu sayesinde her bankayı tanımlamakta ve uluslararası fon transferlerinin gerçekleşmesini sağlamaktadır. Swift Kodu sistemi 1973 yılında kurulmuş olup 1977 yılında fiilen çalışmaya başlamıştır. Swift kodu herhangi bir bankayı belirten 8 veya 11 haneden oluşmakta olup tüm dünya bankacılık sisteminde kullanılmakta olan Swift Kodları standarttır ve değişmez. Ekteki görselde bazı bankalara ait swift kodlarını görebiliriz.
Türkiye’de 2003 yılında başlayan çalışmalar neticesinde IBAN Türkiye Raporu Hazırlanmış ve 2005 yılı itibariyle de bankacılık işlemlerinde kullanılması kararlaştırılmıştır. 10 Ekim 2008 tarih ve 27020 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2008/6 sayılı Uluslararası Banka Hesap Numarası Hakkında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tebliği gereği, 1 Ocak 2010 tarihinden itibaren IBAN kullanımı resmi olarak zorunlu hale gelmiştir.
Faydalı olması temennisiyle..