NGO’LAR HÜKÜMET DIŞI KURULUŞLAR (Non-Governmental Organızatıons-NGO);

ABD, Çin Halk Cumhuriyeti gibi büyük ve güçlü ülkeler, Avrupa Birliği (AB) gibi bölgesel örgütlenmeler ve Dünya Bankası gibi nüfuz sahibi teşkilatlar günümüzde politikalarını NGO’ların muhtemel tepkilerini dikkate alarak belirlemekte, hatta söz konusu belirleme sürecine belli ölçülerde NGO’ların katılımına imkan tanımaktadırlar ayrıca bu ülkeler bu kurumlar aracılığıyla devletilerinin ulaşamadığı noktalara ulaşabilmekte ve bunu çıkarları doğrultusunda kullanabilmektedirler.

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ

Amerika’da sivil toplum kuruluşları, kamuoyu baskı gruplarıyla kararlarda bir etki yaratabiliyorlar. Bu konuda aslında çok bilgiler verilebilir ancak taraflı bir yazı olabilir kaygısıyla yüzeysel nasıl işlediğine bakmış olalım. ABD’nin en büyük STK kuruluşları Yahudi lobisi tarafından kurulan AIPAC vb. gibi küresel çapta faaliyet yürüten gruplardan oluşmaktadır. Bu gruplar kriz dönemlerinde, senatoyu ve hatta hükümeti iplerden alabilmektedir. Ama karşılığı olmak kaydıyla tabiİ…

Sivil toplum kuruluşları, belirli şartları sağladıkları takdirde ‘Federal Gelir İdaresi’ne‘ başvurmak zorundadır.

Her bir kategori için yeterlilik, fayda ve kısıtlamalar hususlarında sivil toplum kuruluşlarının uymaları gereken sıkı kriterler bulunmaktadır. 

ANCAK AMERİKA’DA EYALETLER SÖZKONUSU OLDUĞU İÇİN HER EYALETİN KANUNU FARKLILIK ARZETMEKTEDİR.

Amerika sivil toplum kuruluşları bakımından zengin ve etkili olan ülkelerdendir.  Özellikle baskı için kullanılan lobicilik faaliyetleri sık sık görülür. Örn; Yahudi, Ermeni lobisi… 

İNGİLTERE

Önde gelen birçok insan hakları STK’sı Londra’da bulunmaktadır. Dünyanın dört bir yanındaki ülkelerle çalışıyor olmalarına rağmen, Londra, uluslararası kuruluşların insan hakları ihlallerine ilişkin raporlama ve bilgi paylaşımı konusunda en önemli merkezdir. Londra’daki bu STK’lar, İngiltere’deki sorunların yanı sıra uluslararası konularda da kampanya düzenlemektedir.

İngiliz hükümeti, Birleşik Krallık, İsrail, Batı Şeria ve Gazze’de faaliyet gösteren yüksek derecede siyasallaşmış sivil toplum kuruluşlarına (STK) yılda doğrudan ve dolaylı fonlama süreçleriyle milyonlarca pound sağlamaktadır. Bununla birlikte, yerel üçüncü taraf uygulayıcı ortakların kapsamlı bir listesi mevcut olmadığı için fonlamalarla ilgili şeffaflık problemi bulunmaktadır.

Adadaki en ünlü 5 STK şunlardır;

  1. Transparent Hands
  2. Kickstarter
  3. Seedrs
  4. JustGiving
  5. Al-Khair Foundation (AKF)

ALMANYA

Almanya’da bugünkü anlamıyla dernekler ilk defa 19. Yüzyılda kurulmaya başlamış ve bu dernekler sanayi ülkesi olması hasebiyle yoğunlaşmıştır. İlk başlarda sadece siyasi amaçlı dernekler kurulmuş, ancak çok geçmeden sosyal amaçlı dernekler de kurulmaya başlamıştır. Bu sosyal bir ihtiyaçtı dolayısıyla, bu gün itibariyle eğitim ve spor alanında faaliyet gösteren derneklerin sayısı daha fazladır, siyasi amaçlı olanlar ise azalmıştır denebilir ancak son dönemlerde artan siyasi krizler bu sosyal amaçlı kurulan STK’ların yerini Siyasi STK’ların aldığı görülmüştür.

Nazi döneminde spor dernekleri dışındaki birçok dernek kapatılmıştır. 1950’li yıllarda yeniden kurulmaya başlamış ve hala aktif olarak kurulmaya yoğun olarak devam etmektedir. 

Bugün itibariyle Almanya genelinde yaklaşık 600.000 kayıtlı dernek bulunmakta. Kuzey Ren Westfalya 115.000 dernek sayısı ile lider konumunu korumaktadır. Dolayısıyla baktığımız zaman büyük şehirlerde örneğin; 1 milyon civarında nüfusa sahip olan Köln’de 8.100 dernek bulunmaktadır. 

Almanya’da Sivil Toplum Mevzuatı (Genel Düzenlemeler)

Alman Anayasa’sının 9’uncu maddesine göre her Alman vatandaşı, dernek kurabilmektedir ancak kurulacak dernekler sıkı bir denetimden ve bürokratik aşamalardan geçmektedir.

Alman Medeni Kanununun 14 üncü maddesine göre, üyelerinin ya da yöneticilerinin çoğunluğu yabancı kişilerden olan (Alman vatandaşı olmayan) dernekler, Yabancı Derneklerden sayılır. Üyelerinin ya da yöneticilerinin çoğunluğunun Avrupa Birliği (üye ülke) vatandaşlarından olması durumunda ise Yabancı Derneklere ilişkin hükümler uygulanmaz. Bunlar Alman derneklerinin tabi olduğu hükümlere tabidir. Bu kural çok önem arz etmektedir, gördüğünüz gibi Avrupa vatandaşları pozitif bir ayrımcılıkla vatandaşmış gibi sayılmaktadırlar.

Kamu yararı statüsü almak isteyen derneklerin, Eyalet Maliye Bakanlığı’na (İlgili Vergi Dairesine) müracaat etmesi gerekmektedir, dolayısıyla müracaat sırasında evraklar eksiksz ve tam olmayan derneklerin başvurularıda kabul edilmemektedir.

Yusuf YARALIOĞLU