İlk arama motoru 1990 yılında Archia adıyla yayına giren, FTP sitesinde sitelerin indekslerini indirmeye yöneliş işlev gösteren bir arama motoruydu. Fakat 1995’te varlığı sona erdi. Birçok Amerikan filminde de henüz tüplü bilgisayarların olduğu 90’lı yılların filmlerinde göze çarpan arama motoruydu.
1991 yılında Jughead-Veronica, dosyaları Gopher listelerindeki site adlarına göre arama imkânı sunacak şekilde piyasaya çıktı. Bunun varlığı da 1994’te son buldu. (2006 yılında POSIX System ile tekrar hayata dönmüştür.)
1991 yılında Time Berners-Lee ve CERN ortaklığında İnternet sunucularının sanal kütüphanesi olan Vlib oluşturuldu. Fakat üç yılın sonunda bu proje de son buldu. 1993 yılında W3Catalog hayata merhaba diyerek web sayfalarının kopyasını alarak içeriklerini yeniden biçimlendiriyordu. Farklı girdilere ayırıyor ve bu şekilde çalışıyordu. 1996’da son buldu. Ardından Aliweb de bir yıl süreli yayın hayatında web sitelerin bir açıklama ekleyebilmelerine olanak sağladı.
1994 yılında Webcrawler, Infoseek ve Lycos kurulmaya başlandı.
Dünyanın ilk metin araması gerçekleştiren arama motoru WebCrawler idi. 1995 yılında Excite tarafından, 2001 yılında da Infospace tarafından satın alınmıştır. Bugün ise Google, Yahoo ve diğer birçok arama sonuçlarının bir araya getirilmesinde hizmet vermeye devam ediyor. Diğer bir arama motoru olan Infoseek arama değişkenlerini sunuyordu ve 1997’de aylık 7.3 milyon ziyaretçiyi bulmuştu. Walt Disnet tarafından satın alınan arama motoru 2001’de hizmetine son verdi. Aynı dönemin bir diğer arama motoru ise Lycos, kelime eşleştirme, benzer sözcük özelliğini sunma gibi özelliklere sahipti ve 60 milyondan fazla belgeyi taramayı başardı. 2004’te Daum adlı şirket tarafından satın alınmış ve varlığını bugün de sürdürmeye devam etmektedir.
Altavista adlı bir arama motoru arama ipuçları sunma, 24 saat içinde yeni URL ekleme ve mevcut olanı silme gibi olanaklar sundu. Yahoo, 1996 yılında Altavista sonuçlarını kullandı. Ayrı bir site olarak değil, Yahoo alt yapısında işlev göstermeye devam etmektedir. Bu süreçte birçok farklı arama motoru tarihte boy gösterdi. Birçoğu varlığını veya etkisini yitirirken, bazıları da az tercih edilenler arasında varlığını sürdürmeye devam etmektedir.
Devler Geliyor
Yandex, 1997 yılında açılmış ve günümüzde 10 milyar sayfadan fazlasını barındıran indeksiyle Rusya ve Rus topluluklarının en büyük arama motorudur. ASK adı arama motoru da doğal dil araması sunuyor, sorguları da gerçek insan editörlerce eşleştiriliyordu. Mart 2005 yılında IAC ASK’ı 1.85 Milyar dolara satın aldı.
1998 ve Google
Google 1998 yılında hizmete girdi. PageRank teknolojisiyle piyasa giren Google, Yahoo ve AOL tarafından arama ortağı olarak seçilmeyi başardı. 2000’lu yıllarda arama motoruna özellikler ekleyerek dünyanın en önemli ve en yaygın kullanılan arama motoru olmayı başardı.
MSN’de bu yıllarda açılan bir diğer arama motoruydu. 2004 yılında Altavista tabanlı bir teknoloji kullanarak yükselmeye geçti. 2009’da Bing adıyla Microsoft’un resmi arama motoru oldu.
2000’ler
Bu yıllarda Çin’de Bauidu gelişen en büyük arama motorlarından olmayı başardı. Bu yıllarda SearchMe, ChaCha, Info, Sproose gibi çeşitli arama motorları geliştirildi.
Küresel Çağ Arama Motorları
Google, Bing, Yahoo, Yandex gibi uluslararası statüde rekabet gösteren arama motorları arasına girmeyi başaran arama motorlarına ilaveten ülkemizde de bu alanda belli yatırımlar söz konusudur. Birçoğunda başarısızlıklar söz konusu olsa da son 5 yıl içerisinde ciddi atılım sağlanmıştır. Türkcell tarafından geliştirilen Yaani haricinde Turtc.com, Rastgelelik.com, Tarmot.com, Vuhuv.com, Biliver.com, Bul.com.tr, Logiw.com vb. arama motorları gelişimini sürdürmektedir.
Dünyada birkaç arama motoru dışında büyük çoğunluğu mevcutta var olan Google, Yandex ve Bing arama sonuçlarından güç almaktadır. Türkiye’deki arama motorlarının büyük kısmı da bu şekilde hizmet sunmaktadır.
Mevlüt TAPAN