NATO Örgütü, 4 Nisan 1949 yılında 12 ülke tarafından Washington’da “Kuzey Atlantik Antlaşması” kapsamında imzalanarak kurulmuştur. Bu anlaşma, aynı yıl, ağustos ayında Amerika tarafından onaylanmıştır. Çeşitli tarihlerde 17 ülke de katılarak toplam 29 üye ülkeden oluşan Askerî bir kuruluş halini almıştır. 

NATO, temellerini 17 Mart 1948 yılında Belçika, Birleşik Krallık (İngiltere), Fransa, Hollanda ve Lüksemburg tarafından Sovyetler Birliği’ne – Sovyet tehditlerine karşı imzalanmış ortak savunma anlaşması olan Brüksel Anlaşması’na dayanmaktadır. NATO’nun kuruluşunda öncü anlaşmadır. Avrupalı önderler, Pentagon’da Amerikalı askeri ve diplomatik yetkililerle 1948 yılında bir görüşme yaptı. Görüşme neticesinde 4 Nisan 1949 yılında da Kuzey Atlantik Antlaşması’nı imzaladılar. Bu anlaşmayı Brüksel Anlaşması’nı imzalayan devletlere ek olarak ABD, Danimarka, İzlanda, Kanada, Norveç, İtalya ve Portekiz de imzalamıştır. 

Soğuk Savaş döneminde patlak veren Kore Savaşı (1950) ile Komünist ülkelerin tehdidi ciddi düzeyde artış gösterdi. NATO da bu kapsamda askeri planlarını geliştirmek zorunda kaldı ve anlaşmalı kuvvetler kurulması çağrısında bulundur. 1954 yılında Sovyetler Birliği (Sovyet Rusya), Avrupa barışının sağlanması için ittifak’a katılmasının gerektiğini ileri sürüp, katılım istedi. Fakat İttifak’ı zayıflatacağından endişe edilerek Sovyetlerin bu önerisi Kabul görmedi. 

1989 devrimi sonrası, 1991’de Varşova Paktı’nın dağılmasıyla beraber NATO’nun da fiili rakibi ortadan kalkmış oldu. Bu durum, NATO’nun amaç, görev ve birtakım hususlarda, Avrupa’ya odaklanmasında stratejik değişikliklere gitmesine yol açtı. 1990 yılında Paris’te NATO ile Sovyetler Birliği arasında anlaşma imzalanarak askeri kuvvetleri azalmaya yönelik “Anlaşmalı Silahlı Kuvvetler Anlaşması” yapıldı. Akabinde ise NATO’nun askeri yapısı azaltıldı. 

Bu gelişme ve değişimlerden sonra NATO Örgütü, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerini de kapsayan bir genişleme sürecine girdi. Daha önce ilgilenmediği politik ve insancıl alanlara ilgi alanını yöneltti. Eski NATO yapıları ortadan kaldırıldı. Komuta yapısındaki 65 merkez, 20’e düşürüldü. 2006’da Letonya’nın başkenti Riga’da bir zirve gerçekleştirildi. Eski Sovyetler Birliği bünyesindeki bir ülkede gerçekleştirilen ilk zirve bu oldu. Bahse konu bu zirve, enerji güvenliğini masaya yatırmaya yönelikti. 5 Haziran 2017 yılında Rusya Federasyonu’nun birçok itirazına rağmen Karadağ’ın NATO’ya üye olmasıyla NATO, 29 üyeye ulaştı. 

NATO’nun Üstlenmiş Olduğu Bazı Görevler

Soğuk Savaş Döneminde savunucu askeri bir örgüt olmasına rağmen hiç bir askerî operasyon gerçekleştirmeyen NATO, Soğuk Savaş’ın ardından ilk Operasyonlarını 1990 – 1991 yıllarında Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesine karşı gerçekleştirdi. Türkiye’nin güneydoğusunda özel donanımlı uçaklar sevk edildi. Askerî birlikler aktarıldı. 

1992 yılında Bosna Savaşı’nda BM (Birleşmiş Milletler) tarafından uçuşa yasak bölge olarak ilan edilen Bosna-Hersek’in iç kısımlarında güvenliği sağlamak için 12 Ağustos 1993 yılında NATO, “Uçuş Yasağı Harekâtı” uygulamaya koyuldu. 28 Şubat 1994’te BM kararını ihlal eden 4 Sırp uçağını NATO uçakları bir hamlede düşürdü. (Bu hamle, NATO’nun ilk askerî eylemidir.) Bosna Savaşı sırasında Yugoslavya’ya yönelik silah ve ekonomik ambargo kararını, NATO, “Sharp Guard Harekâtı” ile Haziran (1993) – Ekim (1996) tarihleri arasında denizden uygulamıştır. 

  • 1995 – Ağustos: Srebnitsa Katliamının ardından Sırp kuvvetlerine karşı “Kararlı Güç” bombardıman operasyonu. 
  • 1995 – 14 Aralık: BM komutasında IFOR barış gücünün Bosna’ya gönderilmesi, NATO üyesi olmayan ülke askerlerinin de yer aldığı 60 bin askeri kuvvetin bölgede görev yapması. 
  • 1999 – 24 Mart: Kosova’da Arnavut’lara karşı Sırpların baskılarına ve Yugoslavya Federal Cumhuriyeti askeri kuvvetlerine karşı “Müttefik Güç Harekâtı” yapılması. (Bombardıman 78 gün sürmüştür.)
  • 1999 – 11 Haziran: NATO’nun KFOR adlı gücünün Kosova’ya konuşlandırılması. 
  • 2001 – Ağustos: Makedonya Arnavut Milisleri silahsızlandırmak amacıyla ““Zorunlu Hasat Harekâtı” yapılması. 
  • 2001 – 4 Ekim: 11 Eylül Saldırılarının akabinde ilk defa 5. Madde uygulandı. Akdeniz’de “Etkin Çaba Harekâtı” başlatılması. 
  • 2003 – Ağustos: Taliban ve El-Kaide Terör Örgütüne karşı Afganistan genelinde NATO’nun konuşlanması, operasyonların gerçekleştirilmesi.
  • 2004 – Ağustos: Irak Savaşı’nda ABD öncülüğündeki Irak güçlerini desteklemek amacıyla “NATO Eğitim Görevi – Irak” adlı görev uygulaması. 
  • 2009 – Ağustos: “Okyanus Kalkanı Harekâtı” Aden Körfezi ile Hint Okyanusunu Somalili korsanlardan korumak için savaş gemileri gönderilmesi. 
  • 2011 – Mart: BM’nin Libya askeri müdahalesinin ardından uçuşa yasak bölge kararını uygulamak adına NATO güçlerinin Libya açıklarında konuşlanması.

Afganistan, Kosova, Libya, Kore Görevlerinde Türkiye’de yer almıştır.