Bantwana kabilesi olarak da bilinen esrarengiz Vadoma kabilesi, Zimbabwe’nin kuzeyindeki Kanyemba bölgesinde yaşayan bir halktır. Bölge, Mwazamutunda nehri havzasında bulunuyor. Dema dilini konuşuyorlar ve bu dil bölgede ağırlıklı olarak konuşulan diğer bir dil ile de benzerlik gösteriyor.

Bilimsel adı ‘Ektrodaktili’ olan, halk tarafından da ‘devekuşu ayağı sendromu’ olarak kabul edilmiş bu hastalık, kuzeyli kabileye adeta yıllardır musallat olmuş durumdadır. Genetik olduğu düşünülen bu hastalığa sahip üyelerin ortadaki ayak parmaklarının üçü yok ve geri kalan iki parmak içeriye doğru kıvrılıyor. Bu şartlarda hala zorla da olsa yürüyebiliyorlar, fakat koşabilmeleri neredeyse imkansız. Ayak parmaklarının olmayışı, ağaçlara tırmanabilmelerini kolaylaştırmış. Avcı-toplayıcı bir kabile olduklarından, ayak parmaklarının olmayışı bu noktada işlerini kolaylaştırıyor. Tsholotsho bölgesinde yaşayan San insanı da aynıdır. Onlar da tıpkı Vadoma insanı gibi ayakkabı giyemezler.

Vadomalar, kalıtsal olarak Ektrodaktili sendromunu önceki kuşaklardan miras alan ve hastalığın şu anki nesilde halen devam ettiği tek avcı-toplayıcı kabile. Yalnızca kabile içi evliliğe izin verildiği ve Vadomoların izole hayat tarzından dolayı hastalık diğer kabilelere çok da sirayet edememiş. Vadoma halkı içindeki insanlar, sahip oldukları hastalıktan dolayı, topluluk tarafından engelli olarak görülmezler. Tam aksine, bu insanlar da kabileye yüzde yüz entegre olmuşlardır.

Vadoma halkı, dağlarda göçebe olarak hayatını sürdüren, avlanan, balık tutan, bal avcılığı yapan, vahşi meyve toplayan Şef Chapoto şefliği altında yaşıyorlar. Vadomalar, hayat tarzlarını ‘avlanma’ olarak tanımlasalar da güncel bir tanımlamaya göre yaşam tarzları izinsiz avlanmadan ibarettir ve sırf bu yüzden tehdit edilmiş ve büyük ölçüde eleştirilmişlerdir.

Vadomaların verimli araziye erişimleri de oldukça sınırlıdır, bunun başlıca sebebi diğer çevre kabilelere karşı direniyor olmalarıdır. Diğer kabileler ve özellikle de Doğu Afrika insanı, bu kabilenin insanlarını ‘taş devri mağara adamları’ olarak isimlendiriyorlar. Bu önyargılar yüzünden, kabilenin özellikle genç üyeleri, avcı-toplayıcı yaşam tarzını terk etmişlerdir. Vadomalar, Zimbabwe’nin tarım ile uğraşmayan tek topluluğu olması yönüyle de ilginçtir.

Vadomla halkı özünde oldukça utangaçtır; birileri onlarla konuştuklarında, doğrudan gözünüzün içine bakmıyor, bunun yerine yere bakıyorlar. Orman koruyucuları tarafından sıklıkla taciz edildikleri için insanlardan kaçmaya başlamışlar. Ayrica kabile modern dünyanın giydiği hiçbir kıyafeti giymiyor.  Aslına bakılırsa, 10 yaşındaki çocuklar üzerlerine hiçbir kıyafet giymiyorlar. Kabilenin yalnızca birkaç üyesiyle görüşmeyi sürdüren bu utangaç insanlar, modern dönemlerde avc-toplayıcı özelliklerini azaltarak yarı avcı-toplayıcı bir kimlik kazanmışlardır. Kendilerini yırtıcı hayvanlardan ve havadan korumak için samanla kapladıkları barınaklar inşa etmişlerdir.

Vadoma’nın Geleceği

Kabile’nin devekuşu ayağı hastalığıyla ilgili, kabileler arasında çeşitli halk hikayeleri de anlatılıyor. Mitolojik hikayeye göre, kabilenin ataları baobab (maymun ekmeği) ağacından türemişlerdir ve doğdukları anda yetişkin bir insan gibi dik yürümeye başlamışlardır ve hemencecik avcı-toplayıcı yaşam tarzına evrilebilmişlerdir. Topluluğun yaşlı üyeleri ayrıca atalarının yıldızlardan gelen kuşlar olduklarını düşünüyorlar. Görünüşe göre, DNA’larını Dünyadaki kadınlarla birleştirmişler ve böylece çocuklar da Vadoma insanı oluvermiştir. Halk arasında yaygın bir diğer dedikoduya göre, Vadomalar, ormanda kaybolma ve çeşitli büyü yeteneklerine de sahiplerdir.

Bitirirken…

Ektrodaktili Nedir?

Ektrodaktili el ve/veya ayaklarda şekil bozukluğuna neden olan bir doğum kusurudur. Bu rahatsızlıkta orta parmak veya ayak parmağı bulunmayabilir. Aynı zamanda bulunmayan parmağın sağ ya da solundaki iki parmak veya ayak parmağı birbirine yapışıktır. Bu durum genellikle ıstakoz kıskacı eller veya ıstakoz kıskacı sendromu olarak adlandırılır; çünkü eldeki şekil bozukluğu bir ıstakozun kıskacıyla görünüşüyle benzerlikler taşır. Ektrodaktili 90.000 doğumda bir görülen nadir bir rahatsızlıktır. Ektrodaktilinin en yaygın türü özellikle yedinci kromozomdaki mutasyonla ilişkilidir. Genetik bilimciler mutasyona uğrayan kromozom nedeniyle rahatsızlığın hem insanlarda hem de böcek nüfusunda ortaya çıktığını saptamıştır. Henüz ebeveynlerden birinden gelen kromozom mutasyonunu önlemenin bir yolu yoktur.[1]

[1] https://www.hemensaglik.com/makale/ektrodaktili