Finansal piyasalar, sağlanan fonların vadelerine göre para piyasaları ve sermaye piyasaları olmak üzere iki ana alt kategoride izlenmektedir. Para piyasaları, vadeleri 1 yıldan az olan fon arz ve talebinin karşılaştığı kısa vadeli piyasalardır. Bu piyasaların bir diğer önemli özelliği de likit olmasıdır. Dolayısıyla işletmeler para piyasası araçlarını kullanarak kısa vadeli likitide ihtiyaçlarını karşılamaya çalışırlar.
Hazine Bonosu, finansman bonosu, repo gibi enstrümanlar para piyasası araçlarına örnek verilebilir. Sermaye piyasaları ise orta ve uzun vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalar olup sermaye piyasalarının en önemli araçları ise hisse senetleri ve tahvillerdir.
Birincil ve İkincil Piyasalar
Finansal piyasalar, işlem gören finansal araçların piyasaya ilk kez sürülmüş olması durumuna göre birincil ve ikincil piyasalar olmak üzere sınıflandırılabilirler. Birincil piyasa ilk ihraçların yapıldığı piyasadır.Bir menkul kıymetin ilk defa piyasaya sürülmesi ya da Devlet İç Borçlanma Senetlerinin Hazine tarafından ihale ile ihracı da birincil piyasa işlemlerine örnektir. Hazine Piyasa Yapıcısı bankalar üzerinden DİBS’leri piyasaya kanalize ederken Merkez Bankasının ise bankalarüstü statüsü olmasına karşın birincil piyasadan alım yasağı bulunmaktadır. Piyasa yapıcısı yazımıza aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.
Organize Piyasalar ve Organize Olmayan (Tezgahüstü Piyasalar)
Organize Piyasalar, alıcı ve satıcıların belirli fiziksel platformlarda belirli kural ve yaptırımlara tabii, denetim ve gözlem yetkileri bulunan belirli kurum ve kuruluşlarca denetlenen piyasalardır. Organize piyasalara en güzel örnek borsalardır. Borsalar ikincil piyasalara da örnek teşkil etmektedir. Borsalar iş kollarına göre menkul kıymetler borsası, ticaret borsası, döviz borsası, altın borsası gibi çeşitli sınıflara ayrılabilmektedir.
İkincil piyasaların en iyi teşkilatlanmış bölümü ise menkul kıymetler borsasıdır. Tezgahüstü piyasalar ise yasal kuralları belirli olmayan, fiziki bir platformu olmayan ve belirli kurum ve kuruluşlarca denetlenmeyen piyasalardır. Serbest Döviz Piyasası, Serbest Altın Piyasası organize olmayan piyasalara örnek gösterilebilir.
Dünyanın en büyük menkul kıymetler borsaları Amerika’daki Newyork Borsası (NYSE) ile Japonya’daki Tokyo Borsasıdır. Gerek işlem hacmi gerekse piyasa değeri olarak dünya borsa hacminin üçte ikisini meydana getirmektedir. Batı Avrupa’daki en büyük borsa ise Birleşik Krallık’taki Londra Borsasıdır.
İstanbul Menkul Kıymet Borsası (İMKB) Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında 91 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile kurulan, Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) gözetim ve denetimi altında faaliyet gösteren, tüzel kişiliği olan bir kurumdur.
İMKB, merhum Turgut Özal’ın çaldığı gong ile 26 Aralık 1985 yılında açılmış olup 2 Ocak 1986 günü ilk seansını gerçekleştirmiştir. 30 Aralık 2012 tarih ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir ve kanunun 138.maddesince Borsa İstanbul A.Ş, borsacılık faaliyetleri yapmak üzere Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte kurulmuştur.
Faydalı olması temennisiyle…
Emre KAYAALP