Yazının insanlık tarihine sunduğu fayda ve olanlarla birlikte gelişen yazın sanatı, edebiyat silsilesi ve gökçeyazın türevleri kendi içinde birçok türün oluşmasına da katkı sağlamıştır. Birçok edebiyat ve dil bilgisi kaynaklarında edebi türleri ki çeşitte incelendiğini öngörse de aslında üç alan olarak kabul etmek akıllıca olacaktır. “Nazım, Nesir ve Sözlü Anlatım” olarak nitelendirilen edebi türler, insanların birçok ihtiyaç ve arzularına yanıt vermek amacıyla tarihte gelişim göstermiştir.
Nazım: Yazılı olmakla beraber şiirsel anlatıyı benimsemiş edebi türlerdir. Şiir, gazel, ilahi, türkü, mesnevi ve eleji gibi türler bilinen örneklerdir.
Nesir: Düz yazı demektir. Edebiyat kavramı içerisinde modern ve post modern dönemde en yaygın tercih edilen edebi türleri barındırmaktadır. Roman, öykü, masal, tiyatro, fıkra, makale, biyografi, haber, orta oyun, meddah, efsane gibi birçok türü barındırmaktadır.
Sözlü Anlatım: Birçok medeniyettin doğuşundan yok oluşuna kadarki süreçte dillerde dolaşan ve kulaktan kulağa dolaşarak gelişim gösteren edebi türdür ki, akabinde birçok yazar tarafından yazılı nesir türlerinde kaleme alınmış eserler, sözlü anlatım türünde ortaya çıkmıştır.
Çok eski dönemlerde, yazının sadece tabletlerde veya devlet erkânınca kullanıldığı zamanlarda halk edebiyatı olarak görülen edebi tür, nitekim sözlü anlatımlardır. Nutuk, mülakat röportaj, bilgi şöleni, münazara, söylenti ve form bilinen türlerdir. Tarihte bilinen bazı sözlü anlatım türleri; dede kortkut masallarıdır.
En Yaygın İlgi Gören ve Kaleme Alınan Edebi Türler
Masal: Zamanı ve yer olgusu belirsizlik gösteren, olağanüstü olaylarla süslenmiş hayali olayların anlatılarak, yazıya döküldüğü edebi türdür. Genellikle çocuklara hitaben kaleme alınan eserlerde tercih edilen edebi türdür.
Fabl (Öykünce): Canlı ve cansız her tür varlığa insani özellikler yüklenerek oluşturulan kahramanların başlarından geçen olayların anlatılarak özünde ibret dersi vermesi amaçlanan edebi türdür. Kısa ve özgün biçimde kaleme alınmaktadır.
Hikâye (Öykü): Gerçek hayatta olmuş, olabilecek veya olma ihtimali muhtemel olayların bir düzen ve olgu çerçevesinde yer ve zamana bağlı olarak anlatıldığı yazılara öykü denilmektedir. Detaycı olmayıp, olay ve zaman kavramları ana hatlarıyla anlatılmaktadır. Kısa öykü ve uzun öykü olarak iki çeşittir. Roman ve uzun öykü arasında bir bağ tutan yazı türerine ise “Novel” denilmektedir.
Roman: Toplum ve fertlerin başlarından geçmiş, geçmesi muhtemel olabilecek her tür olayın geniş bir anlayıp yelpazesinde ayrıntılı olarak anlatıldığı uzun yazılara roman denilmektedir. Geniş karakter, mekân ve olay örgüsü içermektedir. Zaman kavramı belirgindir ve öyküye nazaran daha detay içerir ve uzundur.
Haber: Belli bir zaman içerisinde gerçekleşmiş, geçmişe yahut geleceğe dair bildirilerle olayları okuyucusuna anlık aktarmayı gaye edinmiş edebi türdür. Gazete, dergi, köşe yazısı, bülten gibi mercilerde yayınlanır. Haber toplayıcılarına ise muhabir denilir. 5N1K mantığı ile kaleme alınır. İlginç, doğru ve önem arz edici olmalıdır.
Mevlüt TAPAN